Hasiera »   Erreportajeak »   Lerro-lerroan hegoalderantz

Liña ao sur

• Zabaldu:
• Twitter
• Facebook
• Emaila

“Mañá neve”. Isto foi o primeiro que o pastor nos dixo de face a ese gran saldo de gansos. Á mañá seguinte non botaron nada de neve, pero o tempo foi frío e chuvioso. Aínda que pasan desapercibidos paira a maioría, os desprazamentos de gansos e grullas paira a xente rural poden ter gran importancia. De feito, estas formacións ruidosas que ven cada ano polo ceo anuncian un cambio estacional.

A verdade é que desde hai tempo tiña ganas de escribir sobre estas aves, pero non sabía si podían ser consideradas como do País Vasco e, por tanto, se podía entrar nesta sección. Normalmente, tomamos como autóctonos aos animais que se crían alí e ninguén poría en dúbida que, por exemplo, os cespitosos, os voitres brancos ou os milanos negros son autóctonos.

Con todo, algúns deles proveñen de África, crían e os chitos volven ao leito sur nada máis saír do niño, polo que só pasan alí un terzo do ano. Aínda que o resto dáse en África, consideramos a estas aves como autóctonas, mentres que o ganso, nacido en Noruega, que estivo aquí desde novembro até marzo, é invernal. Nós, con todo, como estas aves poden dar gran parte da súa vida neste territorio e, ademais, os gansos e as grullas son animais moi coñecidos paira os vascos, incluímolos na nosa sección habitual.

Gansos ( Anser anser ) e grullas comúns ( Grus grus grus ) son aves típicas de paso de finais de outubro e primeiros días de novembro, e paira ambos a Península Ibérica é a rexión de invernada máis importante. Tras o seu cría nos anchos do norte de Europa e antes de que chegue o inverno, diríxense cara ao sur, cara a latitudes que faciliten o contacto coa comida. A Escandinavia, a antiga Unión Soviética e, en xeral, diríxense de norte a sur de Europa e percorren máis de 2.000 a 3.000 quilómetros até as terras invernais. Cruzan o Pirineo polo centro, polos collados occidentais e, una vez chegados á Península Ibérica, diríxense a determinados territorios favoritos.

As gansos viaxan principalmente a Andalucía e en concreto ás marismas do Guadalquivir paira pasar o inverno. Ademais, as lagoas de Villafafafafila, situadas en Zamora, son de vital importancia paira a oca vinda. En ambas as zonas, e noutros humidais con menor concentración de aves, invernan na Península Ibérica entre 80 e 150.000 gansos por ano. Se se deixan en paz tamén quedan no País Vasco e ao redor de encoros como Pitillas, Urdaibai ou Vitoria-Gasteiz, todos os anos queda algún saldo. As gansos aliméntanse de herbas e bulbos que rodean os humidais.

Paira as grullas, as angios do suroeste e a lagoa de Gallocanta na zona de Zaragoza e Teruel son os lugares preferidos. En total, entre 50.000 e 55.000 grullas (70-85% da poboación de Europa occidental) acoden á Península Ibérica e normalmente en Euskal Herria só se realizan paradas curtas. Durante o inverno aliméntanse principalmente de landras e citas.

Tratemos agora de distinguir estas grandes aves. Tanto as gansos como as grullas son aves moi grandes. Os gansos pesan entre 2,5 e 4 quilos e as grullas de 4-7 quilos. Como se indicou, ambas as especies poden formar grupos en forma de “V”, pero poden distinguirse por outras características. Por exemplo, no canto paira non dispersar ao grupo, que se pode escoitar moi lonxe e distínguese facilmente: o canto das grullas “kruu-krui-kruu” e o “anj-onj-onj”. Ademais do canto, o aspecto de ambas as aves é diferente. Ambos levan o pescozo estirado ao voar, pero os gansos teñen as patas curtas e as grullas son zancudas e as súas patas están moito máis longas que a cola no ceo. Os gansos, por último, teñen ás máis afiadas que as grullas e voan con golpes de aleta máis rápidos.

Cabe destacar, por outra banda, que do mesmo xeito que estas dúas especies, moitas aves migratorias tenden a asociarse en grupos. Parece que, entre outras vantaxes, os mozos unidos en grupo van detrás dos maiores paira aprender camiños, perigos, zonas de parada, etc. E, doutra banda, as formacións aerodinámicas en “V” e similares permiten ás aves aforrar enerxía, do mesmo xeito que o fan os ciclistas, quitando aire uns a outros.

En canto ao estado e futuro das especies, parece que as poboacións de grullas mantéñense estables, pero as similares non. Parece ser que as secas dos últimos anos provocaron una gran mortalidade entre as gansos, tanto pola escaseza de comida como pola necesidade de moverse máis ao matar a moitos cazadores. Nestes casos, os exemplares que han migrado até a Península Ibérica crecen con máis éxito os que quedaron máis ao norte, xa que morren menos exemplares.

Se esta tendencia persistise, o número de gansos que veñen á Península nalgunhas xeracións podería diminuír en poucos anos. É o caso do ganso patoso ( Anser fabalis ). Fai 50 anos, 50.000 gansos desta especie invernaban na Península Ibérica e hoxe en día tan só quedan algúns exemplares. Parece ser que este ganso cambiou os seus costumes e o inverno está a producirse cada vez máis aló do territorio de cría. Algúns expertos creen que esta tendencia podería estar relacionada co quecemento do clima, pero se necesitarán máis estudos paira confirmalo.

En calquera caso, aínda podemos ver aos grupos de grullas e gansos con forma de frecha neste tenor e cruzando o ceo a toda velocidade... anúnciannos que o inverno nos queda.