Un mar de plástico
400
Segundo Manu Soto López, subdirector da Estación Marítima de Plentzia, “os que non ven son máis preocupantes que os que ven”. A Estación Marítima de Plentzia é o centro de investigación da UPV/EHU en Bioloxía Mariña e Biotecnoloxía Experimental, cuxo principal obxectivo é investigar a interacción entre o mar e os ecosistemas e a saúde humana. Dentro dela, está a investigarse sobre os microplásticos mariños, aos que se refire o que Soto dixo ao principio.
Explica que na Estación Marítima investíganse os contaminantes mariños: “Nos últimos anos estivemos investigando metais, hidrocarburos, nanopartículas... e agora empezamos cos microplásticos. De feito, cada vez xeran máis preocupación e aproveitando que a Unión Europea ofrece axudas paira investigar o seu impacto, dirixímonos ao mundo dos plásticos”.
É coñecida a presenza dunha xigantesca illa de plástico no norte do Pacífico. “E non é a única”, di Soto. “Hai polo menos cinco grandes illas, xusto nos lugares onde as correntes conflúen e viran. Ademais do Pacífico Norte, no Sur hai outro, outro no Atlántico Norte e Sur, e o quinto no Índico, entre Australia e África”.
A expedición Malaspina deu a coñecer estas illas mediante un artigo publicado o ano pasado na revista PNAS ( Plastic debris in the open ocean ). Os principais plásticos atopados durante a expedición eran o polietileno e o polipropileno, os polímeros máis utilizados no día a día. E advertiron que o plástico acumulado nestas cinco zonas é só parte do que salgue á mar. É dicir, que hai moito máis do que viron.
De feito, ademais das illas de plástico, os investigadores observaron os microplásticos e descubriron indicios de que os microplásticos están a pasar á cadea trófica e ao fondo do océano.
Un artigo publicado por investigadores de Gran Bretaña e Catalunya en 2014 na Royal Society reforza a sospeita dos malaspinos. Segundo el, o fondo mariño é un dos principais xacementos de microplásticos ( The deep sexa is a major sink for microplastic debris ). De feito, nos estudos realizados no Océano Atlántico, o Mediterráneo e o Océano Índico, as fibras de microplástico eran catro veces máis abundantes nos sedimentos do fondo mariño que nas augas superficiais contaminadas.
De terra a mar
En canto á orixe do plástico, Soto non ten ningunha dúbida: “o plástico que aparece no mar é o que usamos e tiramos todos”. O pasado mes de febreiro publicouse na revista Science o primeiro estudo realizado paira calcular a cantidade de plástico que salgue á mar (Plastic waste inputs from land into the ocean). Elaborado por un grupo internacional, segundo o cal, en 2010, entre terra e mar chegaron 4,8-12,7 millóns de toneladas de plástico.
Este cálculo realizouse relacionando a cantidade, densidade de poboación e nivel económico dos residuos sólidos en todo o mundo e calculou que en 192 países costeiros xeráronse 275 millóns de toneladas de residuos plásticos en 2010. A conclusión é que o 1,75-4,6% desta cantidade chega ao mar, debido principalmente a que a xestión dos residuos non é adecuada nin suficiente.
O artigo recolle a lista dos 20 países que máis plásticos verten, encabezada por China. A continuación atópanse Indonesia, Filipinas, Vietnam e Sri Lanka, e máis tarde outros países africanos como Exipto, Nixeria ou a República de Sudáfrica. O último lugar da lista é Estados Unidos.
De face ao futuro, se non se mellora a xestión dos residuos, os autores anunciaron que en 2025 a cantidade de plástico que se arroxa será 10 veces maior que en 2010. É máis, creen que até 2100 irase incrementando, especialmente en África e nas cidades.
Ante iso, propoñen solucións a longo prazo ao final do artigo. Segundo eles, “é fundamental mellorar a infraestrutura de xestión de residuos nos países en vías de desenvolvemento, o que requirirá moitos recursos e tempos. Mentres se desenvolve esta infraestrutura, os países industrializados poden comezar a tomar [medidas] rapidamente, reducindo os residuos e o crecemento de plásticos dun só uso”.
Con todo, segundo datos da Asociación Europea de Produtores de Plásticos do informe 2014-2015, en Europa, a pesar da diminución da produción debida á crise, mantense (57 millóns de toneladas en 2013, do mesmo xeito que en 2012). A produción mundial é cada vez maior (299 millóns de toneladas en 2013, 288 en 2012).
De feito, o plástico utilízase en todo, mesmo en produtos que non son conscientes do consumidor, como a pasta de dentes e outros cosméticos. Investigadores de universidades estadounidenses advertiron que os plásticos utilizados nos cosméticos son do mesmo tamaño que o plancto. Así, ao chegar ao mar, os animais que se alimentan do plancto aliméntanse e pasan á cadea trófica. Ante iso, solicitouse que paira o ano 2020 prohíbase o uso de partículas menores de 5 milímetros nos cosméticos.
Conclusións visibles
O soto coincide co establecemento de normas de delimitación de plásticos: “Cada un pode facer moito, pero iso non é suficiente. Necesitamos políticas efectivas e rigorosas. Habería que actuar en dúas direccións: de abaixo a arriba e de arriba a abaixo”. Porque o dano que xeran é evidente: “Co tempo o plástico vaise degradando creando una especie de xel de micro e nanoplásticos. Algunhas especies de peixes comen esta materia que se atopa na auga e morren moito porque o plástico acumúlase no aparello dixestivo ou nas branquias ou é tóxico”.
Os peixes non son os únicos prexudicados. O CSIRO de Australia e o Imperial College de Londres estudaron a influencia dos residuos plásticos nas aves mariñas e calcularon que na actualidade cerca do 90% das aves mariñas de todas as especies teñen residuos plásticos no estómago e que en 2050 case todos (99%) teranos.
Precisamente, o equipo de Soto, en colaboración co Museo de Historia Natural de Suecia (Universidade de Estocolmo), está a investigar as consecuencias do micro- nanoplásticos nos animais mariños. De feito, dispoñen dunha colección ou banco de especies (ESB) de Estocolmo con mostras recollidas durante 30 anos. Isto permite realizar análises retrospectivas e comparar os dun lugar con outros. “Por iso estamos con eles”, sinalou Soto, “porque nós tamén temos o noso banco (BBEB)”.
Agora estase investigando na cantidade e distribución de microplásticos, nas células e tecidos dos mexillóns, e vendo as consecuencias deste material invisible na súa saúde. Segundo explicou Soto, “o obxectivo é crear ferramentas adecuadas paira estas investigacións. Por exemplo, utilizamos microscopios con luz polarizada, grazas aos cales son visibles algunhas cousas invisibles con luz visible”. Una vez preparado este equipo, procederase á investigación das mostras bancarias de Estocolmo, co fin de poder retroceder no tempo e comprobar cando os microplásticos comezaron a aparecer en animais mariños.
Segundo Soto, na actualidade en Europa existe un gran interese por coñecer a influencia dos microplásticos, e proba diso é impulsar este tipo de investigacións. De face ao futuro, considera que as conclusións destes estudos deberían servir paira crear e implantar políticas regulatorias. “Se fai falta son moi optimista, pero creo que é o meu desexo”, confesou Soto.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
