Etxeko erredurak
Etxea erredurak jasateko arrisku handiko lekua da
Ospitaleetan tratatzen diren erreduren % 60 inguru etxean gertatzen dira. Horregatik esaten da etxea arrisku handiko lekua dela. Lehenik eta behin, etxean denbora asko egiten dute umeek eta adineko pertsonek, eta horiexek dira, hain zuzen ere, erredurak jasateko arriskurik gehien duten bi adin-taldeak. Bestalde, etxean arriskutsuak gerta daitezkeen jarduera (sukaldeko lanak, ur beroko bainuak, gai korrosiboekin egindako garbiketak, etab.) nahiz tresna ugari egon ohi dira (etxetresna elektrikoak, bero-sorgailuak, elektrizitate-iturriak, etab.).
Zein erretzen da etxean?
Zalantzarik gabe, umeak, adineko pertsonak eta ausartegi (edo, bestela esanda, zuhurtziarik gabe) jokatzen dutenak erretzen dira gehien etxe-giroan. Eta erretzen diren hamar urtetik beherako umeen % 80 beren etxean bertan erretzen dira. Etxe barruan, sukaldea eta bainugela dira arriskutsuenak.
Izan ere, etxeko txikienek denbora luzea ematen dute sukaldean, haiek zaintzen ari den pertsonak bere lanak egiten dituen bitartean. Horri umeak berezkoa duen jakin-mina gehitzen badiogu, erraz ulertuko dugu sukaldea egiazko arrisku-lekua dela.
Umeak, bere jakin-minak bultzatuta, sutan dagoen ontzian zer dagoen ‘miatzea’ erabaki dezake, eta, ondorioz, bertan egosten ari dena gainera eror dakioke. Beste batzuetan, ordea, likido beroa umearen gainera erortzea helduaren baldarkeriaren, zabarkeriaren edo deskuiduaren ondorioa izaten da. Likido beroek eragindako erredurak izaten dira usuenak haurtxo txikietan, eta, horien larritasuna neurtzeko, bi faktore hartu behar izaten dira kontuan: likidoaren tenperatura batetik eta gorputzaren zein ataletan erori den bestetik.
Bestalde, sukaldean etxetresna elektriko ugari pilatzen dira, eta horiek erredurak eragin diezazkiokete umeari. Mahai gainean utzitako plantxa beroak, piztua dagoen txigorgailuak edo labeak kontaktu edo ukipeneko erredurak eragin ditzakete, eskuetan batik bat. Baina, horrez gain, etxetresna elektrikoen kableak ongi ez badaude, horiek manipulatzeak erredura elektrikoak eragin diezazkioke umeari hatzetan (baita ahoan ere, umearen adinaren arabera). Kontuz sarera konektatuta dauden luzagarriekin ere horien mutur libreak umeen eskueran geratzen badira.
Azkenik, etxerik gehienetan oso normala da sukaldean garbiketako produktu ugari gordetzea, eta horietako batzuek azalarekin kontaktuan erredura kimikoak sortzen dituzte; zer esanik ez, erredurak are larriagoak izango dira produktu horiek irentsiz gero. Horrelakorik gertatuz gero, onena etiketan agertzen den institutu toxikologikoko telefonora deitzea da, eta han emandako oharrei jarraitzea.
Bainugela ere arriskutsua da umearentzat
Haurtxoa bainatzera goazela, ezinbestekoa da aldez aurretik uraren tenperatura neurtzea. Ura beroegia baldin badago, umeari erredura handiak eragiteko arriskua dago.
Bainugelan aparatu elektriko ugari egon ohi dira, eta, horien manipulazioaren ondorioz, umeak erredura elektrikoak izan ditzake. Arreta berezia eduki behar da alde batetik sarera konektatuta dauden kable edo luzagarriekin (horrelakoak ahora sartuz gero, erredura larriak izan ditzake umeak ahoan, ezpainetan edo mihian.
Adineko pertsonak ez dira arriskuez jabetzen
Hirugarren adineko pertsonen gaitasun fisikoak eta psikikoak nahiko motelduta egoten dira sarritan. Horrexegatik, umeentzako aipatutako arrisku asko adinduen kasuan ere kontuan hartzeko modukoak dira.
Beste egoera hauek ere sarritan gertatzen dira adinduekin: ez da batere bitxia adineko pertsona bat lo geratzea, bera bakarrik dagoela, bero-iturri batez hornitua dagoen mahai batean, eta deskuiduan sutontzi edo estufarekin mahaiko oihalak su hartzea.
Beste batzuetan, ordea, entxufatuta dagoen aparatu elektriko batekin ahazteagatik gertatzen dira erredura elektrikoak. Askotan gertatzen da, esaterako, mina arintzeko erabili ohi diren manta elektrikoekin erretzea. Horrelakoak erabiltzen dituen pertsonak sentikortasuna gutxitua baldin badauka (eta hori nahiko usua da adineko pertsonetan), beroak gorputz-atal hori erretzeko arriskua dago.
Zuhurtziarik ezagatik gertatzen dira, azken finean, bai umeen eta bai adinekoen erredura gehienak. Baina pertsona helduok ere egiten ditugu zuhurtziagabekeriak.
- Kondizio txarretan dauden etxetresna elektrikoak erabiltzea.
- Presio-eltzea bat-batean irekitzea.
- Olioz betetako zartagi bat sutan ahaztuta uztea.
- Lixiba edo antzeko beste substantzia korrosiboren bat freskagarri-botila batean gorde eta umeen eskueran uztea.
- Kafe egin berria isurtzea.
- Barbakoa edo tximinia bateko sua alkoholarekin pizten saiatzea.
- Petardoak eta antzekoak manipulatzea.
- … azken finean, ekintza bat ondorioetan pentsatu gabe egitea.
Zer egin erredura gertatu eta berehala?
Lehenik eta behin, agente erretzailearen eta gorputzaren arteko kontaktua eten egin behar da. Hori nola egin jakiteko, erredura beroak, elektrizitateak edo substantzia kimikoek eragiten duten hartuko dugu kontuan.
- Beroagatiko erreduretan, erretako gorputz-atala hoztu egin behar da. Horretarako metodorik eraginkorrena ur ugari aplikatzea da. Frogatuta dago erretako tokian tenperatura berehala jaisteak erredura sakonagoa izatea galarazten duela. Kasu horietan, erretako zatia denbora luzean eduki beharra dago ur hotzetan; gainera, horrek mina ere nabarmen gutxitzen du. Erredura larrialdi-zerbitzu batera joan behar izateko modukoa bada, oihal bustiz estali behar da eta, ahalik eta lasterren, medikuarengana joan.
Erredura arina baldin bada (olio edo ur irakinak eragindakoa, plantxa ukitzearen ondorioa, etab.), aurrena erretako zatia hoztu behar da denbora luzean eta ondoren Betadine gela eman (antiseptiko bat). Horrekin mina arindu, infekzioak prebenitu eta azala berriz sortzea erraztuko dugu. Ondoren, erasandako gorputz-atala gasa garbi batekin edo apositu berezi batekin estaliko da. Erredura egunero garbitzea eta antiseptikoa ematea komeni da. Zalantzaren bat edukiz gero, familiako medikuarengana jo eta honek azalduko digu zer egin.
- Erredura elektrikoetan, lehenengo pausoa elektrizitate-iturriaren eta istripua jasan duenaren arteko kontaktua etetea da. Eta hori egin ez bada, onena argindarra moztea.
Segidan, erretako gorputz-atala hoztu egin behar da, ur ugarirekin. Baina kontuan eduki beti erredura elektrikoak, kasurik gehienetan, lehen begiradan diruditen baino sakonagoak direla. Horregatik, erretako tokian zauriren bat ikusiz gero, larrialdi-zerbitzuetara joatea komeni da. - Substantzia kimiko korrosiboren bat azalera erori edo isuri denean, substantzia hori kendu egin behar da berehala. Horretarako, onena ura erabiltzea da. Zenbat eta denbora gehiago eduki erredura uretan hobe, substantzia horren hondakinak erretzen jarraitzen du eta. Erredura zabala baldin bada, begiak edo ahoa erre badira, edota substantzia kimikoa irentsi egin baldin bada, larrialdietako zerbitzuren batera joan behar da, eta azkar gainera. Bestela, urarekin ongi garbitu ondoren, Betadine edo beste antiseptikoren bat erabil daiteke.
Erredura guztiak larritasun berekoak dira?
Etxean gertatzen diren erredura gehienek ez dute aparteko larritasunik, aurreneko unetik zer egin behar den jakinez gero. Baina erredura batzuekin beti joan behar da medikuarengana. Zeinekin?
- Erredura hedatua, zabala bada. Erretako azalera istripua jasan duen pertsonaren hamar esku-ahur baino handiagoa baldin bada.
- Istripua gertatu den bitartean kea arnastu baldin bada.
- Aurpegia, eskuak, genitalak edo oinak erre badira.
- Elektrizitateak eragindako erredurak badira.
- Substantzia korrosiboak irentsi badira.
- Istripua izan duenak beste gaitz larriren bat badu (bihotzekoa, arnas aparatukoa, diabetea, etab.).
Zalantza izanez gero, hobe erretako pertsona hurbilen dagoen larrialdi-zerbitzura eramatea, batez ere adineko pertsona edota haur txikia bada.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
