Erreportajeak
Labar-artea digitalizazioaren eta AAren aroan
Digitalizazioaren eta adimen artifizialaren iraultza arlo guztietara iritsi da, baita kobazuloen barrunbeetara ere; eta, besteak beste, labar-artea hartu du ikergai. Teknologia berrienen laguntzaz, ezkutuan zeuden altxorrak aurkitzeaz gain, haiek aztertzeko eta hobeto ulertzeko metodo objektibo eta unibertsal bat sortu dute arkeologo garaikideek.
Aingiren arrangurak
Misterio asko izan ditu beti aingirak inguruan. Batzuk joan dira argitzen, urteetako ikerketen poderioz. Baina, gaur egun, badago beste misterio bat, zientzialariek nekez argituko dutena: desagertzeko arrisku larrian dagoen animalia bat izanik ere, zientoka agertzen dira hainbaten plateretan. Nola liteke?
Aire garbiagoa, osasunaren mesedetan
Europako Batzordeak airearen kalitatea hobetzeko neurri berriak onartu ditu. Herrialdeek 2030erako bete beharko dituzte ezarri berri diren neurriak, eta, horrekin, poluzio atmosferikoak eragiten dituen heriotza goiztiarrak prebenitzea espero du Batzordeak. Izan ere, Europako Parlamentuak berak emandako datuen arabera, aire-kutsadurak, urtean, 300.000 heriotza goiztiar eragiten ditu Europar Batasunean.
Energia iluna argitzeko leiho bat
Eredu onartuenaren arabera, unibertsoaren bi heren osatzen ditu; baina ez dakigu zer den. Energia iluna deitzen diogu. Eta energia hori zer den edo nolakoa den argitzeko, esperimentu handiak daude martxan. Haietako baten lehen emaitzak eman zituzten udaberrian, eta haien interpretazioak hautsak harrotu ditu, iradoki baitute ustez konstantea behar zuena aldakorra izan litekeela.
Birusak lagun elikagaien segurtasunean
Elikagaien bidez transmititzen diren gaixotasunei aurre hartzeko, gaixotasun horiek eragiten dituzten bakterioen aurkako birusak erabiltzeko aukera ari dira ikertzen AZTI ikerketa-zentroan. Abantaila handienetako bat da birus horiek soilik bakterio-espezie edo genero bati eragiten diotela eta ez direla kaltegarriak gainerako bakterio onuragarrientzat, ezta animalientzat eta landareentzat ere.
Elikadura eta buru-osasuna, erlazio nahasia
Azkenaldian, ikerketa ugari egiten ari dira argitzeko zer lotura dagoen elikaduraren eta buru-osasunaren artean. Izan ere, azterketa askok frogatzen dute erlazio zuzena dagoela, adibidez, elikagai ultraprozesatuen kontsumoaren eta depresioa izateko arriskuaren artean. Hala ere, oraindik ez dira ondo ezagutzen erlazio horren eragileak, mekanismoak eta ondorioak. Galderei erantzun nahian dabiltza ikertzaileak, prebentziorako eta tratamendurako erabilgarria izan daitekeelakoan.
Itsasoa zabortegi
Mundu osoko itsasoak bezala, Euskal Herriko urak ere zaborrez beteta dauzkagu. Plastikoa da gehiena. Hasieran makro. Gero mikro. Eta itsasoko bizidunek jaten dute, azkenean, plastiko hori, zabor hori. Itsasoko zaborraren banaketa, osaera eta eragina ikertzen dituzte AZTIko Oihane Cabezas Basurkok eta PiE-UPV/EHUko Manu Soto Lopezek; eta biek ere argi utzi dute: arazoa larria da.
Terapia aurreratuen itxaropena
Terapia aurreratuek biomolekulak erabiltzen dituzte sendatzeko, eta itxaropen handia piztu dute, sendabidea eskaini baitiete orain arte tratamendu egokirik ez zuten gaitzei. BRTA aliantzako zentroetan ere ikertzen dute terapia aurreratuetan; adibidez, Cidetec-en RNA-kateak erabiltzen dituzte belauneko artrosia arintzeko, eta Biogunen CAR-T terapia garatzen ari dira tumore solidoetan aplikatzeko.
Bakardadea gaitz denean
Nahi gabeko bakardadea faktore anitzeko esperientzia subjektibo bat da, baina, ikuspegi fisikotik, bakarrik sentitzea alarma biologikotzat har daiteke: goseak jana …
Mineralen eskasiaz harago
Ikusten ez ditugun arren, gure egunerokoan zeharo txertatuta daude, eta ezinbestekoak dira trantsizio energetikorako. Meategietatik erauzten den elementu andana dago gailu elektronikoen, auto elektrikoen eta energia berriztagarrien muinean. Kantitate izugarrian behar ditugu, eta erauzi eta erauzi ari gara. Baina, dagoeneko, “kritiko” abizena dute askok, gero eta gehiagok. Ba al dago nahikorik? Nondik aterako ditugu?
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
