Galarraga Aiestaran, Ana

Zientziaz galdezka, iritzi eske

Europako biztanleen iritzia jasotzen du Eurobarometro erakundeak, eta, aurten, zientzia aipatzen duten bi txosten kaleratu ditu. Zientzia eta teknologiari buruz europarrek duten iritzia jasotzen da batean; bestean, gai horien alderdi etikoaren gaineko ustea ere azaltzen da. Galdeketa Europako 32 herrialdetan egin du.

Hiriak, lurraren jabe

"Gaur egungo Tanzaniako Laetoli herrian, duela hiru milioi urte baino gehiago, beren oinatzak utzi zituzten harean gaurko gizakiaren bi arbasok (...) Seguru asko ehunka edo beharbada milaka pertsonaz osatutako talde baten partaide ziren, eta garatu gabeko tresnak zituzten. Hainbat kasualitate direla medio, haien oinatzek iraun egin dute, eta, horri esker, gaur oinatzok ikusteko eta miresteko aukera dugu. Gaur egun, gizateriaren oinatzak agerikoak dira. Giza jarduerak planetaren leku eta ekosistema guztiei eragin die (...)"

X kromosoma argitara

Aurtengo udaberrian, X kromosomaren sekuentzia osoa argitaratu dute Nature aldizkarian. Agidanez, lorpen handia da; izan ere, sexu-kromosometako bat da X kromosoma. Dituen geneak identifikatzen eta haien zeregina argitzen ari dira orain ikertzaileak. Beraz, kromosoma deskodetu dute, bai, baina bidaia hasi besterik ez dute egin.

Ana Mª Cobo: Dirudienez, gaitza eragiten duen mutazioa hemen sortu zen

Bi emakume: Amets Saenz eta Ana Mª Cobo. Biak ikertzaileak eta genetikariak. Azken urte hauetan, gene baten mutazioak sortzen duen gaixotasun bat aritu dira ikertzen. Gaitza gerri-distrofia muskular mota bat da, eta beste inon baino ohikoagoa da Euskal Herrian.

Iparraldeko, Frantziako eta Kataluniako ikertzaileen laguntzarekin, mutazioa zein den eta zer ondorio dituen jakin dute, eta baita mutazioa non eta noiz gertatu zen ere. Amets Saenzek ikerketan sakontzen jarraitzen du, baina orain Kanadan da, eta haren ikerketa-lagunak, Ana Mª Cobok, azaldu dizkigu ikerketaren nondik norakoak.

Zentzumenen zoramena

Granadako Unibertsitatean M.A. emakumearekin ari dira lanean. M.A.-k ez du gainerakoek bezala hautematen mundua. Harentzat, letrak eta zenbakiak koloredunak dira, baita hitzak ere. Adibidez, nahiz eta tinta beltzez idatzita egon, M.A.-k ontasuna hitza gorriz ikusten du, eta ezustekoa , berriz, urdinez. Gainera, ontasuna eta ezustekoa irakurtzen badu, hau da, beretzat berez duten kolorearen alderantzizkoa badute hitzok, ondoeza sentitzen du. Granadako ikertzaileak sakon aztertzen ari dira M.A.-ren kasua, eta baita antzeko sentsazioak dituzten beste pertsonena ere. Sinestesiaren mekanismoak ulertzea da helburua.

Lehen amerikarrak ezagutu nahian

Mendi zauritua

“Dagoen bezala uzten saiatu”, horixe esaten zigun mendira joaten ginen bakoitzean Juantxok, beti ingurumenaz kezkatuta. Eta guk zaborra bildu eta etxeraino eramaten genuen, eta ez genuen lorerik biltzen, eta saiatzen ginen inori eragozpenik ez sortzen, ezta putzuko igelei ere. Mendizale izateaz gain, naturazaleak ere baginen, eta, ustez, ondo zaintzen genuen ingurumena. Orain, ordea, ez dakit nahikoa egiten genuen. Mendian eta mendiaz gozatzen duten beste asko ere jabetuko ote dira uzten duten arrastoaz?

Basamortuan irauteko, arantzak eta mamia

“- Basamortua ederra da, gaineratu zuen.
Eta egia zen. Niri beti gustatu zait basamortua. Ondar duna batetan eserita zaude. Ez duzu ezer ikusten. Ez duzu deus entzuten. Zerbaitek ixilean distiratzen du ordea...
- Basamortua edertzen duena zera da, putzu bat gordetzen duela nonbait...”

Etenik gabeko bilakaera

Hasiera-hasieran, Lur planeta ez omen zen batere toki egokia bizitzeko, inolaz ere ez. Bizia sortu da, ordea, era batera baino gehiagotara, gainera. Ingurura moldatu da, eta, bide batez, ingurua moldatu du. Hain zuzen ere, gaur egungo atmosferak ez dauka hasierakoarekin zerikusirik, eta, neurri batean, bizidunak berak dira horren erantzule. Are gehiago: zantzu guztien arabera, horietako baten eraginez aldaketa handiak eta azkarrak ari omen dira gertatzen atmosferan. Gizakia da bizidun hori.

Estalki babeslea

Ebakuntza-gelak, laborategiko mahaiak eta ur-ontzietako ura esterilizatzeko, izpi ultramoreak erabiltzen dira. Izan ere, izpiok mutazio hilgarriak eragiten dituzte mikroorganismoen DNAn. Gizakietan eta beste bizidunetan ere eragin bera dutenez, ez da komeni haien mende jartzea. Hortaz, eskerrak eman beharko dizkiogu atmosferari, hark babesten baikaitu Eguzkiak
igortzen dituen izpi ultramoreetatik. Eta baita beste eragile batzuetatik ere. Imajinatzen nolakoa litzatekeen bizia atmosfera hau ez bagenu? Horrelakoa ez, hori ziur. Agian planeta hila izango litzateke...