Plan de Ciencia, Tecnoloxía e Innovación 2015: Aposta dun país polo futuro
Dise que os países economicamente máis fortes non invisten en ciencia porque son ricos, senón que son ricos porque invisten en ciencia. Falar de investir en ciencia é tamén falar de investir en educación, porque ambas, ciencia e educación, son dúas caras dunha mesma moeda: a moeda que podemos intercambiar co crecemento económico e o progreso social. Países como Estados Unidos e Alemaña afrontaron a crise de varias maneiras, pero ningunha delas reduciu o investimento en investigación e educación. Pola contra, este investimento aumentou. Porque ninguén dubida de que hai que tomar medidas urxentes e mesmo dolorosas ante unha crise económica como a actual, pero iso nunca se pode facer á conta de reducir as actividades que afectarán o crecemento económico dun país e ao benestar das xeracións futuras.
Precisamente, en situacións económicas como a actual, débense apostar firmemente e sostidas no tempo paira garantir una economía forte e forte, competitiva a escala global e cun elevado nivel de benestar e cohesión. Así o propón o Plan de Ciencia, Tecnoloxía e Innovación 2015 do Goberno Vasco (PCTI 2015). O Plan PCTI 2015 é un plan dirixido a xerar riqueza e benestar a través da ciencia, a tecnoloxía e a innovación. Con iso, o actual Goberno Vasco aposta por crear as condicións e medios necesarios para que Euskadi sexa capaz de xerar ciencia e tecnoloxía de primeira orde e obter dela un beneficio social e económico en termos de crecemento, competitividade, emprego, talento, proxección internacional e benestar. Con esta aposta preténdese dar continuidade ás estratexias de éxito dos anteriores plans e conseguir que Euskadi poida responder aos seus retos e necesidades nun contexto global con maiores garantías de resposta e éxito a longo prazo. Como aposta polo país, o PCTI2015 é un Plan Interinstitucional paira canalizar a actuación de todos os Departamentos do Goberno Vasco e das Deputacións Forais en materia de ciencia, tecnoloxía e innovación.
A política de ciencia, tecnoloxía e innovación en Euskadi conta xa cunha historia de tres décadas e desde principios da década dos 80 caracterizouse pola continuidade dos principais obxectivos e de moitas actividades. Sen entrar en análises máis detalladas, desta política poderiamos falar da capacidade de evolución, que contou desde os seus inicios con plans industriais de alto contido tecnolóxico, pero que, con todo, soubo dar máis peso á ciencia e á innovación, incorporouse ás estratexias de innovación rexionais europeas, asumiu a tempo os plans da sociedade da información e desenvolveu plans universitarios. Con todo iso, somos un país ben situado na carreira da I+D+i, xa que Euskadi atópase entre as primeiras rexións en moitos indicadores que miden a evolución da I+D+i. Ademais, o País Vasco é una das comunidades autónomas que mellor está a levar a situación de crise na actualidade. Sen dúbida, ambas as cousas están relacionadas.
A pesar destes datos, non debemos facer un discurso triunfalista. Euskadi investiu en I+D un 2,08% do PIB en 2010, situándose así entre os primeiros do Estado, pero lonxe do esforzo realizado por países líderes en Europa como Finlandia (3,96%), Suecia (3,62%) ou Alemaña (2,82%). O gasto en I+D no País Vasco corresponde maioritariamente a empresas, pero a proporción de grandes empresas é baixa. Cabe destacar, ademais, o escaso protagonismo das universidades vascas respecto da media estatal e europea.
Esta é precisamente a opción de mellora máis evidente que o PCTI 2015 prevé paira o CTI de Euskadi: aumentar a produtividade científica das universidades, proxectarse internacionalmente e conectar mellor o tecido empresarial, os centros tecnolóxicos e o ámbito universitario. Cabe destacar que se trata dunha iniciativa singular, elemento crave paira o desenvolvemento do PCTI 2015, o Campus de Excelencia Internacional Euskampus, liderado pola UPV, Tecnalia e o Donostia International Physics Center. A excelencia académica, a oferta formativa de calidade e atractiva internacionalmente e una universidade vinculada e responsable co territorio son insuficientes paira garantir o éxito do PCTI2015, pero sen dúbida son imprescindibles paira iso.
Temos, por tanto, un longo camiño por percorrer si queremos situarnos como países avanzados en canto a indicadores de esforzo. O obxectivo do PCTI 2015 é alcanzar en 2015 o 3% do PIB en I+D. En concreto, proponse que as universidades aumenten o nivel de gasto en I+D, pasando do 0,39% actual ao 0,55% paira 2015, e que o gasto en educación superior aumente un 35%. Estes indicadores de esforzo miden o número de recursos humanos e financeiros mobilizados e teñen que ir necesariamente asociados a uns indicadores de resultados que avalían o grao de consecución dos obxectivos do plan e, en definitiva, móstrannos como o sistema de RVCTI contribúe ao progreso económico e social do país. O PCTI 2015 é un plan orientado principalmente á obtención de resultados e orientado a establecer una trazabilidad entre o esforzo realizado no impulso da CTI e a avaliación do seu impacto. Establecéronse 28 indicadores de resultados entre os que podemos destacar o aumento do valor engadido bruto por empregado até os 83.307 euros (actualmente 70.686), o aumento da taxa de ocupación do 69% a máis do 72%, o aumento do número de empresas que realizan I+D de 1.500 a máis de 2.500 euros actuais, o aumento da porcentaxe de exportacións de alta intensidade tecnolóxica até o 15% do actual 10%, o incremento de publicacións ISI até o 30% e 600% de novas doutoramentos.
No contexto actual, existen restricións e decretos que afogan a capacidade de investigación e o acceso á educación superior, o que dificultará a consecución dos obxectivos marcados polo PCTI2015. Ademais de ferramentas e iniciativas, será necesario que nas nosas actividades e formas de xestión da I+D+i prevaleza a apertura e a flexibilidade, aproveitando ao máximo as capacidades e recursos dispoñibles e fomentando a conectividad e a colaboración por encima dos intereses individuais. Porque o que nos xogamos non é o noso futuro, senón o das xeracións vindeiras.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
