Contaminación lumínica: un problema polifacético
Una variante da contaminación lumínica é a intrusión lumínica, é dicir, a introdución de luz artificial en zonas distintas das que se pretende iluminar. Este fenómeno prodúcese cando instalacións de iluminación mal orientadas e sen apantallamiento, ou de gran potencia, conducen a luz cara ao interior das vivendas, cara á costa ou cara a espazos naturais a moitos quilómetros do centro urbano. As consecuencias son nocivas e variadas: deslumbramiento de peóns e condutores, bloqueo da súa visión e consecuente redución da seguridade; alteración das condicións ambientais nocturnas na natureza e afección ás funcións vitais e ao equilibrio dos ecosistemas de animais e plantas; alteración do organismo humano que inhibe a secreción de melatonina (ritmo circadiano, soño, crecemento e prevención de certos tipos de cancro). Pois ben, todos estes problemas e a desaparición das estrelas débense á falta de control da iluminación nocturna.
A contaminación lumínica está relacionada co consumo excesivo de electricidade e os impactos ambientais e económicos que iso leva. Cando se consome máis enerxía da que se necesita, hai que pagar máis na factura da luz. Así mesmo, a contaminación producida polas centrais térmicas aumenta sen necesidade. Na nosa contorna xeográfica xéranse 390 g de CO 2 e 0,42 mg de residuos radioactivos por quilowatt-hora consumida.
Segundo estudos realizados pola Universidade Complutense de Madrid, nas últimas catro décadas o consumo de enerxía na iluminación pública no noso país está a crecer de forma constante por persoa e ano, mesmo moi por encima dos valores medios europeos, como Francia ou Alemaña. No conxunto da Comunidade Autónoma do País Vasco consúmense 280 millóns de quilowatts hora ao ano en iluminación pública. Isto quere dicir que, no que respecta á iluminación exterior nocturna, algo está equivocado aquí, e é una razón de alarma, sobre todo nos tempos de crises e déficit que vivimos.
Estudos piloto en municipios vascos
A Sociedade Aranzadi, en colaboración co EVE e a partir dun plan promovido pola Deputación Foral de Gipuzkoa, realizou un estudo sobre a iluminación pública de catro localidades: Legazpi, Tolosa, Ondarroa, Ibarra. O obxectivo é analizar a eficiencia da iluminación actual e detectar puntos de contaminación e malgaste enerxético. Desta forma poderanse propor melloras que garantan una iluminación de calidade paira todo o municipio, evitando a emisión de luz ao medio exterior e utilizando as potencias recomendadas pola Comisión Internacional de Iluminación. A comparación entre a situación actual e a previsible cos cambios propostos, arroxa resultados interesantes como a redución do consumo de enerxía, a emisión de contaminantes e a facturación de electricidade nun 40%.
As catro localidades teñen diferente tamaño e utilizan diferentes tipos de iluminación, aínda que os resultados son moi similares. Isto significa que o problema é global e que, por tanto, as solucións son aplicables ao resto de pobos e cidades do noso país. Así, realizouse una experiencia real de renovación da iluminación pública no núcleo urbano de Ponte a Raíña (Navarra), seguindo os criterios utilizados nestes estudos. Comprobouse que se pode racionalizar a iluminación das rúas, mellorando a eficiencia enerxética e reducindo considerablemente o gasto.
A aplicación destes resultados ao gasto de enerxía anual en iluminación pública permite una redución do consumo enerxético na Comunidade Autónoma do País Vasco de 112 millóns de quilowatts-hora. Isto suporía una redución de 45.000 toneladas de CO 2 e un aforro de 13 millóns de euros na factura eléctrica. Ademais da iluminación pública, tendo en conta a iluminación exterior do sector privado (empresas, centros comerciais, polígonos industriais, establecementos hostaleiros, comercios, carteis publicitarios, etc.), aforrariámonos/aforrariámosnos moito máis en electricidade e contaminación.
O caso no Goberno Vasco
Esta situación de confusión e desmedida na iluminación exterior debería ser considerada e corrixida. A iluminación debe orientarse cara ao respecto ao medio ambiente e a contaminación mínima, á vez que se require una lei que fomente a eficiencia enerxética e o aforro. O Goberno Vasco comezou a elaborar una lei en 2007, pero ao final da lexislatura quedou incompleta. Desde 2001 implantáronse leis de control da iluminación exterior noutras comunidades: Cataluña, Navarra, Cantabria, Tiroteares, Andalucía.
Agora quérese retomar este tema en Euskadi. O 19 de febreiro de 2010, a petición da Comisión de Medio Ambiente, os membros da Sociedade Aranzadi acudiron ao Goberno Vasco (en nome de Cel Fosc, Asociación contra a Contaminación Lumínica e cinco asociacións astronómicas do País Vasco). Expuxéronse os problemas ambientais, económicos e sanitarios que expón a actual iluminación inadecuada. Destacáronse aspectos básicos paira solucionar o problema da contaminación lumínica e conseguir una eficiencia enerxética óptima en iluminación. Subliñaron que as leis ou normas aprobadas até o momento noutras comunidades non teñen en conta estes aspectos básicos, en concreto os relativos á non emisión de luz á atmosfera e ao axuste da potencia de iluminación. Así mesmo, instouse o Goberno Vasco a que en caso de prosperar una lei de iluminación exterior, non se cometa o mesmo erro, xa que pola contra non solucionará o problema.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
