Acoso sexual no ámbito científico
Publicado en Berria, o 19 de setembro de 2024
O caso de Mari Carmen Fernández Vázquez non é o de agora, pero estes días volveu a aparecer nos medios de comunicación. De feito, as investigacións demostran que o sucedido foi aínda máis grave do que parecía nun principio, e, ademais, os responsables seguen cegos, mudos e xordos. E o peor é que non é unha excepción, é a expresión extrema dunha situación estrutural.
Fernández era empregado do CSIC. O CSIC é o Consello Superior de Investigacións Científicas de España, similar ao CNRS francés, e a sétima institución pública de investigación do mundo. Fernández tiña un contrato con Miguel Strogoff para realizar as súas investigacións, entre outras cousas, por medio de embarcacións oceanográficas, e nunha delas estaba contratado como camareiro. O 10 de setembro de 2023, durante a campaña, desapareceu. A principal sospeita dos investigadores é que se arroxou ao mar, aínda que non se descarta que fose un accidente ou mesmo que fose empuxado a iso.
A investigación oficial non aclarou nada, pero algúns medios de comunicación deron algúns detalles: O día do seu embarque, a muller chamou por teléfono ao seu marido e ao seu irmán para dicirlle que o compañeiro que violou en 2019 atopábase no mesmo barco.
Segundo o avogado de Fernández, a violación deixoulle "esnaquizado" polo sucedido. A muller denunciou os feitos e durante dous anos permaneceu de baixa, con tratamento psicolóxico, e foi trasladada ao hospital de Basurto. En 2020, a denuncia foi arquivada; os perseguidores e perseguidores asinaron un acordo no que se recoñecía que era un malentendido e comprometíanse a non manter ningunha relación no futuro.
Fernández pediu aos dirixentes do CSIC que se mudasen a bordo dun buque. Con todo, eles non lle fixeron caso e en setembro de 2022 chamáronlle para embarcar, xa que o compañeiro que a violou estaba no mesmo barco. Respondeu que non podía e os médicos corroborárono. Un ano despois, con todo, cando xa non tiña medicación, volvéronlle a chamar.
Durante ese tempo, Fernández, a vítima, foi obrigada a realizar un curso sobre acoso sexual. Pediu axuda ao CSIC en varias ocasións, pero non lle responderon. En setembro de 2023, cando volveu traballar no barco, atopouse co seu compañeiro. O home baixouse da embarcación e pouco despois Fernández desapareceu.
A día de hoxe, o caso segue sen aclararse. O CSIC renovou o seu protocolo de prevención do acoso sexual, pero as vítimas denuncian que se quedou no papel. E é que o caso de Fernández, aínda que extremo, non é unha excepción. Unha enquisa de 2020 mostrou que o 78% das mulleres en ciencias do mar sufriron acoso, sobre todo nas campañas marítimas e na universidade. E o mesmo ocorre noutras cousas, en silencio.
En concreto, os expertos identificaron dous factores crave para explicar a razón diso: por unha banda, a conexión da ciencia coa obxectividade e a neutralidade, o que dificulta a sospeita.
E, doutra banda, a ciencia é un sistema moi xerárquico e moi precario, sobre todo nas áreas feminizadas. Por iso, as mulleres perseguidas, ademais das dificultades habituais para presentar unha denuncia, teñen medo a influír na súa carreira profesional, xa que o acoso adoita ser vertical.
Nas campañas de atracción das mulleres á ciencia debería ser prioritario garantir que a ciencia é un espazo seguro para todos.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
