Non hizkuntzarekin zergatik ez dugun jokatu behar kontatzen den
Aliziak idatzitakoa, azken artikuluan agertzen genuen horretan bukatzen da, baina gure jakingura ez da erraz asetzen den piztia eta gehiago eskatzen du. Zerbait arraroa somatu arren, ez dugu, besterik gabe, postal horren zorigaiztoko ondorioaren arrazoia ikusten.
Hauzia, hitz gutxitan gogoratzeko, zera da: anaia zelebre horiek bidalitako postalaren bi aldeetan gauza bera jartzen zuela eta mezu beldurgarri hori hau zen: BESTE ALDEAN JARTZEN DUENA GEZURRA DA.
Ispiluaren beste aldeko lurralde korapilotsu, lainotsu eta bihurri honetan dagoen zurrunbiloan ordena pixka bat jartzearren, postalaren bi aldeak letra desberdinez berezituko ditugu: A aldea eta B aldea.
A: BESTE ALDEAN JARTZEN DUENA GEZURRA DA
B: BESTE ALDEAN JARTZEN DUENA GEZURRA DA
Eragin diezaiogun errotari. A aldean jartzen duenak, B aldekoa gezurra dela dio. Hortaz, B aldean jartzen duena gezurra da, baina B aldeak beste aldekoa (A aldekoa) gezurra dela dio. Hortaz, gezurra da beste aldekoa (A aldekoa) gezurra dela. Baina gezurrari buruzko gezurra egia da hemen eta Japonian, eta gure neuronek eztanda egin baino lehen, ondorio argi honetara bultzatzen gaituzte: egia dela A aldean jartzen duena eta beraz egia dela beste aldean jartzen duena gezurra dela. Hauxe errota buruan daukaguna!. Hariari jarraituz, B aldekoa gezurra dela baieztatu beharko genuke, eta ondorioz, gezurra dela B aldean jartzen duena.
(Arnasa hartu aurrera jarraitu baino lehen).
Baina lasaitasunak ez du ispiluaren beste aldean asko irauten. Zerbaitez ideia argiren bat lortu dugula uste dugunean eta atsedena merezi dugula erabakitzera goazenean, horra non agertzen den ekaitz berriren bat. Udaberrian gertatzen denaren antzera, eguzkia eta kazkabarra lagunurko dira hemen.
Zer gertatuko litzateke postal madarikatu hori A aldetik irakurtzen hasi beharrean B aldetik hasiko bagina? Ba kasu horretan, lasai egon, ez gara berriro errotari eragiten hasiko. Simetria hutsez jokatuz, B aldean jartzen duena egia gertatuko litzateke eta beste aldekoa gezurra. Baina postala hartzen dugunean, nola jakin irakurtzen zein aldetatik hasi beharra dagoen?. Biak berdinak direnez eta ondorioz bereizketa ezinezkoa gertatzen denez, aukera guztiz da librea. Bestela esan, ez dago jakiterik zein den irakurtzen hasteko bide egokia ala desegokia.
Eskuartean dugun egoera hau bai dela bitxia!. Esaten ari garenaren arabera, postalak dioena desberdina da segun eta zein aldetatik irakurtzen hasten den. Hauxe gauza bihurri eta miresgarria!. Hasieran bertan abisatu dugu hizkuntzarekin jolastea zein gauza arriskugarria den eta kasorik egin gabe edozein gauza irakurtzeko gai direla pentsatzen duten horiek, damutuak sentituko dira segur aski, beren ausardiak zein ondorio tristea ekarri duen ikusiz.
Hizkuntza, mundua deskribatzeko sortutako tresna omen da; beste gizakiekin munduan gertatzen denari buruz informazioa trukatzeko hain zuzen. Maila horretan mantentzen den neurrian, arazo gorririk ez da sortzen. Mundua deskribatzeko sortua eta mundu horri buruz informazioa zabaltzeko tresna paregabea da hizkuntza. Arazoak, lehen maila hori gaindituz sortzen dira; hizkuntzaren gai hizkuntza bera bilakatu nahi dugunean, deskribatu nahi dena hizkuntza bera denean alegia. Horrelakoetan saiatzen garenean, sorginzulotara ez erortzea oso gauza zaila da.
Mundua deskribatzeko asmatu dugun sistema horrekin (hizkuntzarekin) jolastu nahi dugunean, deskribapen horretatik gure burua askatu nahi dugunean, eraikuntza osoa goitik behera erortzen zaigu gu geu ere bere azpian harrapatuz. Baina behin inozentzia galduz gero, bizioaren gusto mikatz hori dastatuz gero, nola bueltatu gurasoen etxera?. Ezinezkoa da. Egun pare bat pasatzeko, bale; baina hain da ederra libertate arriskugarri hori!. Eta gaizki bukatuko dugula jakinda ere, ezinezkoa egiten zaigu hizkuntzarekin jolasteari uztea.
Esaten dugunez Alizia ispiluaren beste aldetik bueltatu zen, baina ezagutu duten guztiek baieztatzen dutenez, beste aldera pasa zena eta bueltan ezagutu zutena ez omen zen pertsona bera. Eztarriko minez egon ondoren luzeago eta tristeago esnatzen diren adoleszente horien antzera bueltatu omen zen Alizia lurralde simetriko horretatik. Oso denbora gutxian, askoz ere zaharragoa.
Aizue, eta A aldean jartzen duena gezurra balitz?. Zergatik pentsatu behar dugu, besterik gabe, alde horretatik irakurtzen hasten garelako bertan esaten duena egia denik?. Errota berriro martxan jarri beharko genuke, eta buelta bat eta beste bat eman ondoren, non gauden ere seguru asko ez genuke jakingo. Nola liteke, beraz hain otzana dirudien letra-konbinazio hau horren bihurria izatea?.
Ahal dudana egin dut. Idazten ari naizela konturatzen naiz, baina zertaz ari naiz? Idazti baten gaia bertan idatzitakoa denean, hor nonbaiten agertzen diren gudari horien antzera amaierarik gabeko bide horretan gaudenaz ziur izan.
Eta bukatzeko, erregali bat: "esaldi honek hogeitamar letra ditu". Zenbat letra ditu esaldi horrek? Zoragarria! Baietz!.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
