Oskar Fernandez-Capetillo: "Saririk inportanteena da gehien gustatzen zaidan horretan egiten dudala lan"
Nik oso argi neukan minbiziari buruz egin nahi nuela ikerketa. Beste ikertzaile askori gertatzen zaien bezala, inportanteena norberaren kontu pertsonalak dira. Eta, nire kasuan, inguruko jende askotxo eraman du minbiziak. Ikertzaile izan behar nuela ere argi neukan, oso kuriosoa naiz eta; beti daukat zerbait buruan, galderaren bat. Bada, ikertzaile izan behar nuenez, minbizia aukeratu nuen gaitzat.
Swiss Bridge berez da Europa mailan minbizia ikertzen duten erakunde nazional guztien artean osatzen duten beste erakunde bat, eta urtero ematen du sari hori. Europako ikertzaileen curriculumak jasotzen dituzte horretarako; eta, beraz, curriculuma da saritzen dutena.
Hori ez da guztiz zehatza. Saria, izatez, Washingtonen egindako lanarengatik da: minbizian histonek duten funtzioa ikertzeagatik.
Ikerketan inor ez da aberasten, noski; eta saria ikertzen jarraitzeko eman zidaten. Eta ikerketa beste proiektu honetan egingo dut, e2f1 genearen ikerketan, hain zuzen ere. Horretarako eman zidaten saria.
Dena dela, niretzat saririk inportanteena da gehien gustatzen zaidan horretan egiten dudala lan, eta gauzak oso ondo doazela.
Ikerketa inportanteenak han egin nituen. Badakigunez, gure informazio genetikoa DNA molekulan dago; baina DNA molekula hori ez dago biluzik, nolabait esateko. DNA beste konposatu batzuek babesten dute, proteina batzuek. Konposatu horiek histonak dira.
Badakigu histonek DNA babesten dutela. Baina uste zen funtzio estrukturala bakarrik zutela: DNA trinkotu, mihiztatu eta horrelakoak egiten zituztela. Baina guk ikusi genuen ez direla osagai pasiboak, baizik eta DNAren babes aktiboa egiten dutela.
DNA apurtzen denean, histonek DNA konpontzen laguntzen dute, bere aurreko konfiguraziora eramaten dute. Nire ustez oso inportantea izan zen aurkikuntza hori, zeren histonek beste funtzio bat dutela ikusi genuen, lehen ezagutzen ez zena.
Horren ondoren, ikertzen jarraitu genuen. Kontuan izanda mutazio bat gene baten aldaketa dela, eta histon horiek DNAren konponketan parte hartzen dutela, ikusi genuen minbizia gara daitekeela histonetan mutazioak metatzen direnean. Bide horretatik joan zen, gutxi gorabehera, han egindako ikerketa.
Minbizi-zelulek daukaten ezaugarri bat da ezegonkortasun genomikoa. Gure DNA, gure informazio genetikoa gordetzen duen molekula hori, kromosometan dago, kromosoma-egitura du. Zelula normal guztiek kromosoma-kopuru jakin bat eta egitura jakin bat daukate; gure kasuan, adibidez, 23 kromosoma-pare. Bada, minbizi-zelulek --hori unibertsala da-- pandemonium bat izaten dute: kromosomak apurtuta egoten dira, edo elkarrekin fusionatuta... Oro har, horri guztiari deitzen zaio ezegonkortasun genomikoa; kromosoma guztiak hankaz gora daudela, alegia.
Oraindik oso gutxi dakigu. Esan dudan bezala, sariaren dirua hori ikertzeko da, eta hasi berriak gara. Gure tesia da ezegonkortasun genomikoak nolabait e2f1 genea aktibatu egiten duela, eta zelulak e2f1 genea erabiltzen duela adierazteko zelula horretan arazo bat dagoela. E2f1 genea espresatzen bada, zelula hil egiten da. Seinale bat da.
Sinplifikatuz, guk uste dugu e2f1 genearen bidez eliminatu egiten direla ezegonkortasun genomikoa pilatzen duten zelulak. Gure tesia da e2f1 genea falta denean edo e2f1 genean mutazioak daudenean, minbizi gehiago izaten direla, minbizi-zelulak ez direlako deuseztatzen. Eta hori da, hain zuzen ere, ikertu nahi duguna.
Bada, saguekin ikertuko dugu, eta biologia molekularra eta estrukturala ere landu behar ditugu; beraz, ikuspegi piloa hartuko dugu aintzat. Saguekin ikerketa egiteak informazio asko ematen du. Adibidez, sagu baten zelulek ezegonkortasun genomikoa izan dezaten eragin daiteke. Hori eginda tumoreak ateratzen direla badakigu.
Printzipioz, gure ideia zuzena bada, e2f1 gene horrek kontrolatzen du prozesua, zelulak deuseztatzea, alegia. Beraz, e2f1 ez daukan sagu bati ezegonkortasun genomikoa eragiten bazaio, printzipioz, tumore askoz gehiago sortuko zaizkio.
Ez da erraza. Gure munduan knockout izenez ezagutzen den teknika erabiltzen da. Saguaren zelula amekin egiten da lan: zelula amen genoma manipulatzen da gene hori kentzeko; eta badauzkagu tresnak hori egiteko. E2f1 genea kentzen da zelulatik, eta zelula ama printzipioz pluripotentea denez, organismo heldu bat sor daiteke; eta hori da, hain zuzen ere, egiten dena, zelula ama bati genea kendu, eta hortik sagu osoa 'berregiten' da, sagu berri bat egiten da.
Oraingoz, gure eredu biologikorik inportanteena sagua da. Sagua eta gizakia gauza bera ez direna argi dago. Baina askotan baliozkotzen dira gizakietan aurrez saguekin egindako ikerketak. Egia da kasu batzuetan ez dela betetzen. Batzuetan saguetan oso ondo funtzionatzen duen tratamendu batek, minbizia kentzen duen batek adibidez, ez du emaitza bera ematen gizakian. Baina beste eredu bat bilatzen dugun artean...
Zailtasunak ez dira asko aldatu azkeneko hamar urteetan. Nire ustez, orain dagoen arazoa --eta beti egon dena-- filosofikoa da. Jendeak beti uste izan du minbizia senda daitekeela gene baten kontra egindako botika batekin. Eta ideia hori oraindik ere indarrean dago. Ikerketa handienak bide horretatik doaz: e2f1-en inhibitzaileak edo beste proteina baten inhibitzaileak bilatzen dira.
Baina, nire ikuspuntutik, hori estrategia posible bat izan daiteke minbizi espezifiko batzuetan, eta kondizio jakin batzuetan... Baina falta dena da minbizi guztiek daukaten zerbait komuna aurkitu eta horren kontra joatea, eta ez gene partikularren kontra. Ezen minbiziaren ezaugarrietako bat da minbizizelulek mutazioak oso arin metatzen dituztela; orduan, demagun minbizi bat deuseztatzeko e2f1 geneari eraso egiten zaiola, eta zelulen % 99 kentzen direla. Geratzen den % 1 hori mutazioak metatzen hasten da berriro, eta beste mekanismo batzuk bilatzen ditu berriro ere beste minbizi bat garatzeko, e2f1-ekin loturarik ez duten mekanismoak.
Nire ustez, gene-talde baten kontra baino gehiago, printzipio biologiko baten kontra egiteak izan behar du estrategia. Pasatu den urtean, 2005ean, bi edo hiru artikulu argitaratu ziren, niretzat oso inportanteak. Lehen esan dugunez, ezegonkortasun genomikoa minbizi-zelula guztiek dute. Eta oso inportantea da, ez bakarrik minbizi-zelula guztiek ezegonkortasun genomikoa dutela, baizik eta gure gorputzeko beste zelulek ez dutela.
Bada, artikulu horietan azaltzen ziren ikerketetan etekina atera zioten horri: diseinatu zuten entsegu bat ezegonkortasun genomikoa metatzen zuten zelulak eliminatzeko. Eta, horrela, oso emaitza ikusgarria lortu zuten (eta hedabideetan agertu ere ez zen egin): bularreko minbizia hil zezaketen botika batekin, eta bularra ukitu gabe utzi, saguetan.
Nire ustez, ikaragarrizkoa izan zen. Eta jendeak ez zion arreta handirik jarri, nahiz eta aldizkari garrantzitsu batean Nire ustez, ikaragarrizkoa izan zen. Eta jendeak ez zion arreta handirik jarri, nahiz eta aldizkari garrantzitsu batean argitara eman zen, Nature aldizkarian.
Hori ez da zientzian bakarrik gertatzen. Gizaki guztiak berdinak gara: botila erdi-hutsik ikusten dugu. Baina jendeari esaten badiozu, adibidez, haurren leuzemia-kasu guztiak edo % 90 sendatu egiten direla, ez dio garrantzirik ematen. Eta orain dela 30 urte ez zen hori gertatzen, guztiak hiltzen ziren. Aurrerapausoak ematen dira, bai. Baina norberaren kasuan ez badu funtzionatzen...
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
