2452008(e)ko iraila

Erreportajeak

Etorkizunak hidrogenoz bidaiatuko du

Kortabitarte Egiguren, Irati - Elhuyar Zientzia

Etxe bakoitzean auto bat, bi eta baita hiru ere daude, eta autoa hartzeko ikaragarrizko joera dago edonora joateko. Gasolinaz dabiltzan …

Ura ezinbestekoa, baita ibaietan ere

Lakar Iraizoz, Oihane - Elhuyar Zientzia

Ibaiak, berez, bizia borborka duten ekosistemak dira, oso dinamikoak, oso aldakorrak eta moldakorrak baitira. Baina ibaiek ibai oso izaten jarraitzeko, …

Babestearren, baztertu

Lakar Iraizoz, Oihane - Elhuyar Zientzia

Argi dago emakumeek ezin dutela prostatako minbizirik izan; ezta gizonezkoek obarioetako kisterik ere. Sexu-organoekin loturarik ez zuten gaitzek, berriz, eragin …

Zinema 3Dn indar berriz

Roa Zubia, Guillermo - Elhuyar Zientzia

Hiru dimentsioen sentsazioa eskaintzen duten filmek ez dute arrakasta handia izan, ez bada Futuroscopen eta horien antzeko parke tematiko batzuetan. …

Murgildu soinuaren dimentsioetan

Urruzola Arrate, Manex - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

Prozesu konplexua da entzumena. Izan ere, bi belarrietatik iristen zaion informazioa bateratu behar du giza garunak soinu bat interpretatu ahal …

Adi ahotsari

Kortabitarte Egiguren, Irati - Elhuyar Zientzia

Tinbre finekoa da batzuena; baxua, berriz, besteena. Ozen hitz egiten du zenbaitek, baxu beste hainbatek. Ahotsa egunero erabiltzen dugu, eta, …

Harreman berdeak

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Jaio bezain laster, usainka hasi da Cuscuta txikia , ea airean harrapakinen baten aztarnarik detektatzen duen. Azkar ibili behar du; …

Erradioaktibitatearen gorabeherak sarean

Kortabitarte Egiguren, Irati - Elhuyar Zientzia

Esaten da, bada: gauza bakoitza bere neurrian. Erradiazioarekin ere antzeko zerbait gertatzen da. Erradiazio naturala gure ingurunearen ezaugarri bat da, …

Elkarrizketak

Javier Bermejo: "70 kiloko pertsona bat garraiatzeko tona eta erdiko autoa propultsatzea ez da bideragarria"

Urruzola Arrate, Manex - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

Javier Bermejo (Santiago de Compostela, 1951) fisikan doktorea eta Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Goreneko (CSIC) kidea da. Madrilen 20 urtez goi-mailako …

Albisteak

Fosildutako lumetan kolore bila

Elhuyar Zientzia -

Ehun mila urteko hegazti-luma batean eremu koloredunak eta koloregabeak bereizi ahal izan dituzte Yale Unibertsitatean, Conneticuten. Hain zuzen ere, mikroskopio …

Inpaktua Marten

Elhuyar Zientzia -

Asteroide baten inpaktua da Marteko bi hemisferioen arteko ezberdintasunaren jatorria. Bi hemisferioak oso ezberdinak dira. Iparraldeko eremua laua da, garai …

Isotopoak koadro faltsuak detektatzeko

Elhuyar Zientzia -

Isotopo nuklearren fisikak aukera berri bat ematen du olio-pintura faltsuak eta benetakoak bereizteko. Ideia sinplea da: bonba atomikoek zabaldutako zenbait …

Enbrioi-jatorriko zelula amak, enbrioia galdu gabe

Elhuyar Zientzia -

Zelula ama enbrionarioak lortzeko aurrerapausoa eman dute Bruselako Vrije Unibertsitateko ikertzaileek. Enbriologiaren eta Giza Ugalketaren Europako Elkarteak egin duen azken …

Argi ultramoreari antzeman, begirik gabe

Elhuyar Zientzia -

Caenorhabditis elegans zizareak argi ultramoreari antzematen dio, nahiz eta begirik ez izan. Oso zizare ikertua da C. elegans, laborategiko animalia-eredu …

Kiribiltzea, arau unibertsala

Elhuyar Zientzia -

Txileko Santiagoko Unibertsitatean egin duten ikerketa batean ikusi dute paper-puska bat kiribiltzean tutuaren barrualdeko paperaren ertzak beti itxura bera hartzen …

Uraziloa meteorito batean

Elhuyar Zientzia -

Espazioan sortutako urazilo- eta xantina-molekulak aurkitu dituzte Imperial College Londongo ikertzaile batzuek 1969an Australian jo zuen Murchison meteoritoan. Jakinarazi dutenez, …

Marrazo balea, urpekari bikaina

Elhuyar Zientzia -

Australiako Murdoch Unibertsitateko talde batek ikusi du sakoneko uretan izugarrizko abiaduran ibiltzen direla marrazo baleak, ezagutzen diren arrainik handienak. Zortzi …

Polietilenglikola garunarentzat

Elhuyar Zientzia -

Ohiko polimero bat, polietilenglikola, garezurreko traumatismoak tratatzeko ari dira probatzen Estatu Batuetako ikertzaile batzuek, Indianako Purdue Unibertsitatean. Polietilenglikolak abantaila bat …

Begiak erdibidean dituzten arrain fosilak

Elhuyar Zientzia -

Begiak migratzen hasiak baina artean beste aldera iritsi gabeak zituzten arrain batzuen fosilak aurkitu dituzte Vienako Historia Naturalaren Museoan, aztertu …

Pluton, orain plutoidea

Elhuyar Zientzia -

Badirudi astronomoek ezin dutela bakean utzi Pluton. Orain dela bi urte eskas, planeten kategoriatik atera, eta planeta nano izendatu zuen …

Opioideek eta kanabinoideek espermatozoideetan eragiten dute

Elhuyar Zientzia -

Orain arteko ikerketek ondorioztatu dutenez, opioideek eta kanabinoideek ugaltze-funtzioan eragin dezakete. Jakina da bai kanpo-opioideek (heroinak, metadonak) eta -kanabinoideek (haxixak), …

Berotik ihesi, gorago eta sakonago

Elhuyar Zientzia -

Zientzialariek munduko hainbat lekutan frogatu dute berotze globala espezieak migratzera bultzatzen ari dela, latitudean (polo aldera), altitudean (mendian gora), eta …

Atmosferaren oxigenazioa, plaka-tektonikaren kontua

Elhuyar Zientzia -

Orain dela 2.500 milioi urte Lurrean gertatu zen jarduera tektonikoak atmosferako oxigeno- kantitatea izugarri handitzea eragin zuen, Australiako Unibertsitate Nazionaleko …

Eguzki-sistemaren mugari antzeman diote

Elhuyar Zientzia -

NASAren Stereo espazio-ontziak eguzki-sistemaren ertzeko partikulak hauteman ditu. Teleskopio optikoak erabili ordez, kargarik gabeko atomoei antzemateko sentsoreak erabili ditu, eta …

Milaka genoma dituen bakterioa

Elhuyar Zientzia -

Bakterio gehienek genoma bakar bat dute; giza zelulek, berriz, bi izaten dituzte, eta landareek, hiru edo lau. Bada, arrain baten …

Mutazioa: mesedegarria baterako, kaltegarria besterako

Elhuyar Zientzia -

Cell Host and Microbe zientzia-aldizkarian argitaratutako lan baten arabera, malariatik babesten duen mutazio batek erraztu egiten du hiesa hartzea. Bestetik, …

1945eko hoztea, metodologia-kontua

Elhuyar Zientzia -

1860. urtetik aurrera, lehorreko eta ozeanoko tenperaturen erregistro jarraitua dugu. Erregistro horretan, besteak beste, Lurrak izan dituen berotze- eta hozte-aldiak …

Kontinenteen jitoa simulatzen

Elhuyar Zientzia -

New York-eko Unibertsitateko fisikari batzuek esperimentu erraz baten bidez azaldu nahi izan dute zergatik aldentzen diren Lurreko kontinenteak eta, gero, …

Ongi etorri Solar Probe Plus, agur Ulysses

Elhuyar Zientzia -

Solar Probe Plus misioa prestatzen hasi dira NASAn, helburutzat Eguzkira inoiz baino gehiago hurbiltzea duen misioa. Erantzun ezin dituzten bi …

Suge berdinak, pozoi desberdinak

Elhuyar Zientzia -

Espezie berekoak izan arren, oso desberdinak dira Costa Ricako Karibe aldeko eta Pazifiko aldeko Bothops asper suge-populazioen pozoiak. Valentziako Biomedikuntza …

Hiesak jotako gaixoen bizi-itxaropenak gora

Elhuyar Zientzia -

Hiesaren birusak jota dagoen hogei urteko pertsona baten bizi-itxaropena 56 urtekoa izatetik 69 urtekoa izatera pasatu da 1996tik 2005era, gaixotasun …

Merkurio txikia, txikitzen

Elhuyar Zientzia -

Merkurio, eguzki-sistemako planeta txikiena, gero eta txikiagoa da, Messenger zundak jakinarazi zuenez planetatik berrehun kilometrora pasatu zenean. Egin zituen neurketen …

Aurorak argiago

Elhuyar Zientzia -

Lurraren eremu magnetikoan gertatzen diren eztanda batzuek eragiten dituzte Aurorak, NASAren THEMIS satelite-multzoak berri eman duenez. Eztanda horiek eguzki-haizeak (Eguzkitik …

Haizea non, energia han

Elhuyar Zientzia -

Aerosorgailuak non jarri erabakitzeko baliagarria izan daitekeen mapa bat osatu dute haize ozeanikoen datuak bilduta. Mapa egiteko, NASAren QuikScat sateliteak …

Kolore berriak eguzki-paneletan

Elhuyar Zientzia -

Bi tindagai organikoren nahaste batek hamar aldiz handitzen du eguzki-panelen eraginkortasuna, eguzki-izpiak panelean kontzentratzen baititu. Ideia zaharra da, gutxienez duela …

Elhuyarren berriak

Elhuyar Ikaslearen Hiztegia

Etxeberria Otaegi, Elixabete - Elhuyar Hizkuntza Zerbitzuak

Hamaika urte iragan dira Elhuyarrek Ikaslearen Hiztegiaren 1. argitalpena kaleratu zuenetik. Elhuyar Fundazioaren jomugetako bat euskal gizarteari euskararen normalizaziorako tresnak …

Jakintza hedatuz

Sexu biko arrainak Urdaibain

Ochoa de Eribe Agirre, Alaitz - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

Ura poluitzen duten konposatu kimikoek organismo urtarren garapen sexuala alda dezakete, eta gameto ar zein emeak dituzten organismo hermafroditak sortu. …

Babesleak
Eusko Jaurlaritzako Industria, Merkataritza eta Turismo Saila