Ospelak
Eritasun honek euskaraz izendapen asko izan ditu, euskalkien eta gorputzeko zein atal ukitzen dituen kontutna hartuz. Guk izen orokor bezala OSPEL hitza erabiliko dugu, eta hatzei dagokienak izendaatzeko HAZKORDIN.
Asko dira hotzarekin kontaktuan egon ondoren, aire zabalean denbora luzez egon ondoren, eskuetan hotz handia, sudur eta belarrietan hazkura eta hanketan inurridura moduko bat sentitzen dutenak. Hasiera batean erreakzio hau gorputzak hotzaren aurka martxan jartzen duen defentsa-mekanismo bat bezala uler dezakegu.
Zer dira?
Larruazalean agertzen diren gorriune ubel-kolorekoak.
Hotzaldietan azaltzen dira, batez ere ume eta doleszenteetan. Funtzio genitala martxan hasten denean (eta honekin batera zirkulazio periferikoa bere osotasunean dabil), normalean desagertu egiten dira.
Hala ere badira zenbait pertsona egoera patologiko hau jasateko aurrejoera berezi bat dutenak:
- Emakumezko linfatikoak (energia handirik gabeak, apatikoak)
- Giltzurrungaineko edo obulutegiko gutxiegitasuank dituztenak: horregatik maiz azaltzen dira ospelak emakumezkoaren adin kritikoetan (pubertatea edo menopausian).
Hilerokoarekin gaizki dabiltzan emakumezkoak
Azken ikerketek guztiz argi frogatu duten arazoa da elikadura eskasak ospelen sorkuntzan duen zerikusia (fosforo, kaltzio edo bitamina gutxiegi ahoratzea).
Zirkulazioan estasi edo geldialdia gertatzen da. Eta honen ondorioz eritema edo gorriunea azaltzen da: larruazalak distira berezia hartzen du, gogortu eta hoztu egiten da.
Bigarren fase batean besikulak eta anpuluak agertzen dira.
Berotzen baldin badira, kolore gorria areagotu egiten da, eta hasierako gogordura-sentsazio hura hazkura eta prurito gogor bihurtzen da.
Zenbait kasutan, ospeletan arraildurak (artekak) eta ultzerak sor daitezke. Arraildurak lehertzen badira, ultzerak infekta daitezke, eta zornajarioa eta zulda edo zarakarra ere sortzen.
Garai batean eritasun honek sortzen zituen kalteak gaur egungoak baino dexente altuagoak ziren. Zein faktore edo arrazoi egon litezke tartean?
- Elikadura asko aldatu da, zentzu onerako gainera.
- Etxeek gaur egun berokuntz sistema hobeak dituzte.
Horregatik, garai batean ikus zitezkeen deformazio handi haiek (belarrietan, batez ere) gaur egun ez dira ikusten.
Ospelak zanpatuz gero zurbil geratzen dira, eta zurbiltasun honek pertsona normaletan bainogehiago irauten du.
Tratamendua
Tratamendu lokala, eta neurri orokorrak aipatuko ditugu.
- Ur berozko bainu bat prestatu, eta uretara arte- eta intxaurrondo-azalak bota: 5 litro ur, eta 50 g azal bakoitzeko. Ospelak uretan sartu eta ahal bezain denbora luzeenean egon. Ondo lehortu, eta ondoren alkanfor alkoholez ongi igurtzi.
- Olio epelaz emandako masajeak (zirkulazioa bizkortzeko).
Uretan sar ez daitezkeen gorputz-zatietarako (sudurra, belarriak) igeltsuz eta ur beroz egindako mantar edo enplastoa jarri behar da ospelen gainean, eta orduerdi batez hor eduki.
Ospelak infektatzen badira, edo ultzerak agertzen sulfamidaz edo antibiotizkoz egindako pomada eta ukenduak erabiliko ditugu.
15 segundo ur hotzetan, eta beste 15 ur berotan. Alternantzia hau hamabi bat aldiz errepikatu.
Breaz egindako hauts edo ukenduak.
Neurri orokorren artean
- Hotzari (eta batez ere aire zabalean denbora luzez, babes-neurri egokirik gabe) ekiditea.
Anemia, egoera linfatiko, eta hormona-gutxiegitasunen aurkako tratamenduak. Baina batez ere hormona eta bitamitien bidez egiten direnak. Beti, nola ez, medikuaren agindupean.
Gorputzadarretako mugimendu aktibo eta pasiboak (gimnasia).
Bainu bakoitzaren ondotik eskuak eta oinak ongi lehortu.
Ondoren talko-hautsak bota. Udaran laruazala gogortu eta sendotzen saiatu, ur hotzezko bainu eta igutziketaz (itsasoko ura oso aproposa da).
Badira xaboi bereziak: almendra gozoaren olioz eta sosaz egin, adibidez.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
