354 2024ko ekaina

Itsasoa zabortegi

Erreportajeak

Elikadura eta buru-osasuna, erlazio nahasia

Azkenaldian, ikerketa ugari egiten ari dira argitzeko zer lotura dagoen elikaduraren eta buru-osasunaren artean. Izan ere, azterketa askok frogatzen dute erlazio zuzena dagoela, adibidez, elikagai ultraprozesatuen kontsumoaren eta depresioa izateko arriskuaren artean. Hala ere, oraindik ez dira ondo ezagutzen erlazio horren eragileak, mekanismoak eta ondorioak.

Elkarrizketak

Celia Rogero Blanco: Materialen Fisika Zentroko zuzendari berria

“Zientzian, komunikaziorik gabe, ez dago aurrerapenik”

Materialen Fisika Zentroko zuzendari berriarekin hitz egin dugu fisikan eman zituen lehen pausoez, eremu hain maskulinizatuan emakume izateaz, kargu berrian dituen helburuez, eta materialen fisikak egungo krisiei aurre egiteko dituen erronkez.

Analisiak

Aerosorgailuei buruzko eztabaida

Berotze globalari aurre egiteko estrategia politikoetan, energia berriztagarria ekoizteko hainbat egitasmo iragarri dituzte, eta, tartean, parke eolikoak eraikiko direla aurreikusi dute. Aurreikuspen horiek, ordea, talka egin dute eraiki nahi diren inguruetako herritar askoren nahien kontra, eta aerosorgailuak jartzearen kontrako mugimenduak indarra hartu du.

Mundu digitala

Txipen ekoizpenaren lasterketa eroa

Egungo gailu elektroniko ia guztiek beharrezko dute txip edo zirkuitu integratu bat (gutxienez). Txipek gero eta ahaltsuagoak izan behar dute, eta haien ekoizpena gero eta zailagoa da, azken urteetan txipen ekoizpena oso-oso enpresa eta herrialde gutxiren eskuetan geratzeraino. Eta, azken urteetan, pandemiak, gatazka geopolitikoek edo hondamen naturalek eragin handia izan dute txipen eskuragarritasunean eta prezioan. Horrelakorik edo okerragorik berriz gerta ez dadin, txipen ekoizpena herrialde gehiagotara hedatzeko lasterketa ero batean sartu da mundua.

Lekukoak

Joseba Rios Garaizar: Arkeologoa

“Sapiensak eta neandertalak hibridatu egin zirela jakiteak jokaleku berri bat ireki digu”

Industria litikoan espezializatuta dago, eta neandertalen aztarnategi nagusietan egin du lana. Elhuyar aldizkaritik maiz jo dugu Riosengana, neandertalen gaineko erreportajeak edo albisteak egiterakoan. Oraingoan ere, beti bezain abegikor hartu gaitu.

Istorioak

CIA, Bin Laden eta txertoekiko mesfidantza

2011ko maiatzaren 2an, Abbottabad hiriaren kanpoaldean (Pakistan), eliteko dozenaka soldadu estatubatuar hormigoizko harresiz inguratutako egoitza batean sartu ziren. Hantxe akabatu zuten Osama Bin Laden, Al-Qaedaren burua. Bi aste lehenago, Shakil Afridi medikuak harresi hartako atea jo zuen, B hepatitisaren aurkako kanpaina bat zela eta, etxe hartako haurrak txertatzera zihoala esanez.

Ekinean

Nerea Vallejo López: Zoologoa

"Saguzarrek berezko balioa dute"

Nerea Vallejo López biologoa saguzarrei buruzko tesia egiten ari da EHUn, eta arrazoi ugari aipatzen ditu, azaltzeko zergatik diren hain animalia interesgarriak: “Jendeak ez ditu ezagutzen, baina ez da hor ez daudelako. Euskal Herrian 27 saguzar-espezie daude eta munduan 1.200.

Erreportajeak

Terapia aurreratuen itxaropena

Terapia aurreratuek biomolekulak erabiltzen dituzte sendatzeko, eta itxaropen handia piztu dute, sendabidea eskaini baitiete orain arte tratamendu egokirik ez zuten gaitzei. BRTA aliantzako zentroetan ere ikertzen dute terapia aurreratuetan; adibidez, Cidetec-en RNA-kateak erabiltzen dituzte belauneko artrosia arintzeko, eta Biogunen CAR-T terapia garatzen ari dira tumore solidoetan aplikatzeko.

Gai librean

Gaueko burrunbatik eguneko ziztadetara?

Nori ez zaio pasa, udako gau batean, ohean lo hartzeko puntuan egon eta bat-batean horrenbeste gorroto dugun burrunba gogaikarri hori entzutea? Hots horren erantzulea eltxo arrunta izan ohi da, Culex pipiens espezieko moskitoa. Hala ere, azken urteetan, egoera berri bati aurre egin behar izan diogu: eguneko ziztada isilak. Eltxo tigrea da, eltxoei buruz ezagutzen ditugun joko-arauak aldatzea erabaki duena.

Gai librean

Lurrean harrapatuta: zabor espaziala eta misio espazialen etorkizuna

Lurraren orbita satelite artifizialez beteta dago; gero eta beteago. Telekomunikazioak, meteorologia, espioitza… zenbatezinak dira satelite artifizialen erabilerak. Baina zer gertatzen da satelite artifizial horiek guztiak heriotzara heltzen direnean? Murriztu, birziklatu, berrerabili leloak ez du balio espazioan.

Gai librean

Ibilgailu elektrikoaren inbertsore trifasikoa: betiereko ezezaguna

Ibilgailu elektrikoen mundu zirraragarrian, non bateriei eta motorrei buruz maiz hitz egiten baita, atzeko plano batean geratzen da potentzia-inbertsorea askotan, funtsezko eragilea izan arren. Baina inbertsorea funtsezko gailu bat da propultsio elektrikorako; izan ere, baterietatik datorren korrontea ibilgailua bultzatzeko korronte alterno bihurtzen du.

Ikusmiran

Zelatari isilarenak

Zelatan egoten da, isilik; orduak eta orduak. Eta gustukoa du hori Inhar David Lopez Garciak (Bera, 1992): “Hainbeste estimuluko garai hauetan, niretzat sakratua da itxaroten egotea”. Aitortzen du kondizio klimatikoak atseginak ez direnean gogorra izaten dela, baina, gainerakoan, “faunaren argazkilaritzatik ia gehien gustatzen zaidana horixe da: horrek ematen dizun kontzientzia-puntu hori”.

Atarikoa

10 urte Ekinean

2024/06/01

Duela hamar urte, atal berri bat sortu genuen aldizkarian: Ekinean. Haren helburua emakume gazte ikertzaileei ahotsa ematea zen, irudipena baikenuen askotan isilean geratzen zirela, haien lankide gizonezkoen aldean. Hamar urte hauetan egindako ehun elkarrizketa baino …