Papagaitxoek eta gizakiek antzeko eremuak dituzte garunean bokalizazioei lotuta, antzeko funtzionamenduarekin

Papagaitxo edo perikitoekin egindako azterketa batek agerian jarri du hegazti horiek eta gizakiek, bokalizazioekin lotuta, antzeko eremuak dituztela garunean eta antzeko mekanismoak erabiltzen dituztela. Horrenbestez, papagaitxoak egokiak izan daitezke komunikazio-arazoak ikertzeko, esaterako, iktus baten ondorioz …

Polinizatzaileen aniztasuna babestea ezinbestekoa da ekosistemen jasangarritasuna bermatzeko

Polinizatzaileen aniztasuna galtzeak, kalte egiten die bai landare basatiei bai laborantza-landareei ere, eta polinizatzaileen aniztasuna babestea ezinbestekoa da ekosistemen jasangarritasuna bermatzeko. Horixe berresten du EHUko eta BC3ko ikertzaileek egindako metaanalisi batek.

Polena toki batetik …

James Webb teleskopioak CO₂-a detektatu du eguzki-sistematik kanpo

James Webb espazio-teleskopioak eguzki-sistematik kanpoko planeta bateko karbono dioxidoa detektatu du, lehenengoz. Aurkikuntza HR 8799 sisteman egin dute, Lurretik 130 argi-urtera dagoen lau planeta erraldoiz osatutako sistema batean. Eta ondorioztatu dute planeta horiek Jupiterren eta …

Giza eboluzioaren pasarte ezezagun bat aurkitu dute, tresna genetiko berri baten bidez

Ikuspegi onartuenaren arabera, Homo sapiens espeziea duela 200.000-300.000 urte agertu zen lehen aldiz Afrikan, leinu bakar batetik. Orain, ordea, Cambridgeko Unibertsitateko ikertzaileak beste ondorio batera iritsi dira, analisi genetiko berritzaile bat erabilita: sapiensak duela 300.000 …

Garapen Jasangarrirako Helburuek elkarren artean dituzten erlazioak aintzat hartzea proposatu dute

Gaur egun, munduko herrialde bakar bat ere ez da iritsiko Garapen Jasangarrirako Helburuak (GJH) betetzera 2030erako. Hala baieztatu du Mexikoko Unibertsitate Autonomoko ikertzaileek gidatutako azterketa batek. Horrez gain, ikusi dute helburuetako batzuek beste batzuk …

Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko liken eta goroldioetan

Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait urte debekatu ziren …

Giza aurpegia duen espezierik zaharrena aurkitu dute Atapuercan

Europa mendebaldeko giza aurpegirik zaharrena duen fosila aurkitu dute. Homo affinis erectus deitu diote (ezizenez, Pink), ez baitu bat egiten orain arte ezagutzen diren espezieekin, baina Homo erectus-aren gertukoa baita. Xehetasunak Nature aldizkarian …

Epstein-Barr birusaren aurkako antigorputzek esklerosi anizkoitza garatzeko arriskua handitzen dute

Epstein-Barr birusaren aurkako antigorputz batzuek esklerosi anizkoitza garatzeko arriskua handitzen dute, aldaera genetiko jakin batzuk dituzten pertsonetan. Horixe ondorioztatu dute Karolinska Insitutuko eta Stanford Unibertsitateko ikertzaile batzuek. Birusaren proteina jakin baten aurkako antigorputzak dira, baina, …

Neandertalek eta sapiensek elkarrekintza sakona izan zuten Erdi Paleolitoan Ekialde Hurbilean

Tinshemet kobazuloaz (gaur egungo Israelen) argitaratu den lehen ikerketak agerian utzi du hango neandertalak eta sapiensak, Erdi Paleolitoan, elkarrekin bizi zirela, eta teknologia, bizimoduak eta ehorzketa-ohiturak partekatzen zituztela. Elkarrekintza haiek kultura-trukea, gizarte-konplexutasuna eta berrikuntza sozialak …

Obesitatearekin lotutako gene berak identifikatu dituzte labrador arrazako txakurretan eta gizakietan

Labrador britainiar arrazako txakurrak ikertu dituzte Cambridgeko Unibertsitatean (Erresuma Batua), eta, obesitatea garatzeko joerarekin lotutako zenbait gene identifikatzeaz gain, frogatu dute gizakiek ere badituztela gene horiek. Gainera, bi espezieetan antzeko eragina dutela ikusi dute. Ikerketa …

"Zaila da ezagutzen arteko banaketa zurruna gainditzea"

Jon Urzelai Urbieta ohituta dago itzalean lana egiten, baina Su festak musika-jaialdiei buruzko saiakerak dezenteko ikusgarritasuna eman dio, iaz Euskadi Saria eman baitzioten lan horregatik. Ez da, hala ere, irabazi duen sari bakarra, hori baino …

Mekanika kuantikoaren lehen oinarrien 100. urteurrena

2025ean, ehun urte betetzen dira mekanika kuantikoaren lehen oinarriak proposatu zirenetik. Efemeride horren harira, UNESCOk Zientzia eta Teknologia Kuantikoen Nazioarteko Urtea izendatu du aurtengoa, teoria kuantikoak eta handik eratorritako teknologiek duten garrantzia gizarteratzeko.

Helburu horrekin, …

Mina garunean dago

“Mina dut. Nahiko maiz buruko mina izaten dut, baina normala da. Nire familian beti izan ditugu migrainak, batez ere hego-haizeak jotzen duenean. Amari ere gertatzen zaio. Nire amamari ere gertatzen zitzaion. Familia-­kontua da. Okerrena da …

Lineo eta taxonomia: mugarri bat zientziaren historian

Karlos Lineok naturaren izaki guztiak antolatzeko ahaleginetan eman zuen bizitza osoa. Suediar naturalista handi honek ez zituen animalia- eta landare-espezieak bakarrik izendatu. Mineralak eta beste anitz gauza ere sailkatu zituen, ustezko giza arrazak barne. Aurreiritziak …

Kentzetik gehitzera: metalak metatzen

Historian zehar, fabrikazio-teknologiak eta industria, oro har, garatzen joan dira, gaur egun mundu mailan metalen industriaren zutabe nagusiak diren galdaketa-, konformazio- eta mekanizazio-teknologietara iritsi arte. Azken urteetako aurrerapen teknologikoei esker, fabrikazio-teknologia berritzaile bat gaineratu behar …

Sophie Kowalevskiren zorion handiegia

Hemezortzi urterekin, Sophiek oso garbi zuen: ezkondu egingo zen. Ez zuen senargaia maite, baina hori gutxienekoa zen. Bazekien hori zela bere adineko emakume batek egin behar zuena eta hori zela, halaber, bere ametsa betetzeko biderik …

“Norberak bakarrik, agian, asko aurreratuko du, baina urrun joateko taldea behar da”

Gorka Orive Arroyo (Gasteiz, 1976) Farmaziako katedraduna da, eta irakaslea eta ikertzailea Euskal Herriko Unibertsitatean. Geroa Diagnostics konpainia bioteknologikoaren sortzailea ere bada; besteak beste, alzheimerra listuaren bidez diagnostikatzeko test bat garatzen ari dira. Beste zenbait …

"Identifikazio bat beti da lorpen bat; hunkigarria da"

Caterina Raffonek, lehen hitzetik, bere jatorriaren berri eman du: “Italiakoa naiz. Sizilian jaio nintzen, baina Boloniako Unibertsitatean egin nuen gradua”. Boloniako Unibertsitatea 1088an sortu da, eta Italia eta Europa osoko unibertsitate zaharrena da, Oxfordekoaren, Pariskoaren, …

“Aukera izan dut nire eremutik atera eta gauza berriak ikasteko”

Ane Paniagua Gonzalez de Txabarri Adimen Artifizialeko gradua egiten ari da EHUn. Gehiengoak bezala, unibertsitateko ikasketak aukeratzean, ez zeukan oso garbi zer egin nahi zuen: “Ate irekien jardunaldian, informatika eta beste ingeniaritza batzuk erakarrita joan …

Mill+: fresaketa egonkor eta kalitatezkoentzako tresna

Fabrikazio mekanikoak, bereziki mekanizazioak, erronka handi bati egin behar dio aurre: bibrazioek produktibitatea mugatzen dute, eta gainazal-akabera txarra eragin. Euskal Herriko Unibertsitateak eta Monterreyko Teknologikoak Mill+ aplikazioa garatu dute, fresaketaren egonkortasuna eta gainazal-kalitatea ebaluatzeko eta, …