Labar-artea digitalizazioaren eta AAren aroan
Digitalizazioaren eta adimen artifizialaren iraultza arlo guztietara iritsi da, baita kobazuloen barrunbeetara ere.
Albisteak
Alzheimerraren hasierako faseetan dauden karraskarietan farmako batek garuneko kalteak leheneratzen dituela frogatu dute
2025/01/16
Alzheimerraren hasierako faseetan dauden karraskarietan farmako batek kalte kognitiboak leheneratzen dituela eta garuna babeste duela frogatu dute EHUko Neurokimika eta Neurodegenerazioa taldeko ikertzaileek. WIN55.212-2 farmakoak neurotransmisio kannabinoidearen sistema aktibatzen du, zeinak garuna babesten baitu; eta …
Albisteak
Banakako izar-kopururik handiena behatu dute Dragoiaren Arkua galaxian
2025/01/15
Nazioarteko astronomo-talde batek banakako 40 izar baino gehiagoren argazkiak atera ditu, urruneko unibertsoan. Hain zuzen, haien argiak, Lurrera iristeko, unibertsoaren adinaren erdia behar izan du; alegia, ia 6.500 milioi argi-urte. EHUn eta DIPCn lanean diharduen …
Albisteak
Giza domeinomak zenbait gaixotasun heredagarriren jatorria azaltzen du
2025/01/14
Proteinen domeinuak eremu espezifikoak dira. Tolesdura bereziak dituzte, eta, horri esker, egitura egonkorrak sortzen dituzte, funtzio propioa dutenak, proteinaren gainerakoarekiko bestelakoak. Ikertzaileek bostehun giza proteinen domeinu hartu dituzte, eta haietako bakoitzaren aminoazidoak banan bana beste …
Albisteak
Munduko bost krisiri batera aurre egitea ezinbestekoa dela ohartarazi du IPBESek
2025/01/13
Munduko krisi nagusiak, bai sozialak, bai ekonomikoak eta bai ingurumenekoak, guztiz lotuta daude, eta elkarri eragiten diote. Hortaz, bakoitzari era isolatuan aurre egiten saiatzea ez da eraginkorra eta kalterako da. Ondorio garbi hori atera dute …
Albisteak
H5N1 birusak hainbat mutazio behar ditu gizakietan pandemia bat sortzeko
2025/01/10
Zenbait komunikabideren izenburuek kontrakoa adierazi badute ere, H5N1 birusak mutazio bat baino gehiago beharko luke, gizakietan pandemia bat eragiteko gai izateko. Horixe argitu dute Ignacio López-Goñi mikrobiologiako katedradunak eta Elisa Pérez Ramírez birologoak The Conversation …
Albisteak
Hodeiak murrizten ari dira, eta klima-aldaketa areagotu dezake horrek
2025/01/09
Hodeiak murrizten ari dira eta horrek eragin nabarmena du klima-aldaketan, NASAko ikertzaile-talde batek ondorioztatu duenez. Terra satelitearen datuak aztertuta, ikusi dute azken 20 urteetan, pixkanaka, baina etengabe, murriztu dela hodeien estaldura. Amerikako Batasun Geofisikoaren azken …
Albisteak
2025erako aurreikuspen zientifiko-teknologikoak
2025/01/08
2025ean ehun urte betetzen dira mekanika kuantikoaren lehen oinarriak proposatu zirenetik. Efemeride horren harira, UNESCOk Zientzia eta Teknologia Kuantikoen Nazioarteko Urtea izendatu du aurtengoa, teoria kuantikoak eta handik eratorritako teknologiek duten garrantzia gizarteratzeko. Horrez gain, …
Albisteak
Sexismoak adineko emakumeetan galera kognitiboa eragiten duela frogatu dute
2025/01/07
AEBn egindako ikerketa batean frogatu dutenez, estatu sexistenetan jaiotako emakumeek galera kognitibo handiagoa dute zahartutakoan, genero-berdintasun handiagoa duten estatuetakoak baino. Columbia unibertsitateak gidatu du ikerketa, eta, haren arabera, batzuen eta besteen arteko diferentzia 9 urte …
Albisteak
Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz
2025/01/02
NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak …
Albisteak
Bolkanismoa ez zen dinosauroen galeraren azken eragilea izan
2024/12/27
Zientzialarien artean eztabaidagai izan da zenbaterainoko eragina izan zuten sumendiek dinosauroen galeran. Izan ere, Chicxulubeko kraterra sortu zuen asteroidearen talkaren aurretik, erupzio masiboak izan ziren Indian. Gertakari horri Deccan bolkanismoa deitzen zaio, eta, askatutako …
Ikusmiran
Bizia argazkitan
Bizia argazkitan
2024/12/01
Igebelarren azpian zapaburu-saldo bat dabil igerian, hondoko harrapariengandik ihesi, azaleko uretara iritsi nahian, han elikatzeko. Shane Gross argazkilari kanadarrak orduak …
Ekinean
Ane Paniagua Gonzalez de Txabarri
Adimen artifizialeko ikaslea
“Aukera izan dut nire eremutik atera eta gauza berriak ikasteko”
2025/01/03
Ane Paniagua Gonzalez de Txabarri Adimen Artifizialeko gradua egiten ari da EHUn. Gehiengoak bezala, unibertsitateko ikasketak aukeratzean, ez zeukan oso garbi zer egin nahi zuen: “Ate irekien jardunaldian, informatika eta beste ingeniaritza batzuk erakarrita joan …
Gai librean
Mill+: fresaketa egonkor eta kalitatezkoentzako tresna
2024/12/09
Fabrikazio mekanikoak, bereziki mekanizazioak, erronka handi bati egin behar dio aurre: bibrazioek produktibitatea mugatzen dute, eta gainazal-akabera txarra eragin. Euskal Herriko Unibertsitateak eta Monterreyko Teknologikoak Mill+ aplikazioa garatu dute, fresaketaren egonkortasuna eta gainazal-kalitatea ebaluatzeko eta, …
Ekinean
Lurdes Ondaro Mallea
Kosmologoa
"Unibertso txikiak egiten ditugu, ea antzik duten benetakoarekin"
2024/12/06
Lurdes Ondaro Mallea fisikaria da, eta kosmologia konputazionalean ikertzen du. Aitortu duenez, ordea, txikitan ez zen zerura begira egoten zen horietakoa. Gerora sortu zitzaion irrika: “La1ko dokumentalak ikustea gustatzen zitzaidan, espaziokoak, kuantikakoak… Gehiago jakiteko gogoa …
Analisiak
Garunaren misterioak arakatzen
2024/12/01
Garunaren funtzionamendua ezagutzea da egungo zientziaren erronka handienetako bat. Euskal Herrian, Achucarro Neurozientziarako Euskal Zentroa eta BCBL kognizioa, garuna eta hizkuntzari buruzko zentroa dira erronka horri erantzuteko lanean ari diren zentro nagusietako bi, bakoitza bere …
Istorioak
Okerreko etsaiaren kontra
2024/12/01
“Abenduaren 13ko goizaldean, hiri osoan hasi zen bataila. Kale handi eta txikietan bandera gorriak astintzen zituzten. Eraikinen gainaldeak eta patioak, gune irekiak, errepideak eta landa-eremuko soroak josita zeuden zentinelaz, ikaslez, funtzionarioz, fabriketako langilez, nekazariz eta …
Lekukoak
Javier Armentia Fructuoso
Astrofisikaria
“Zientziaren balio soziala berreskuratu behar dugu”
2024/12/01
Javier Armentia Fructuoso (Gasteiz, 1962) astrofisikaria da, eta Iruñeko Planetarioko zuzendaria izan da sorreratik (1990) aurtengo udazkenera arte; horrenbestez, ez da harritzekoa askok Pamplonetarioaren arimatzat jotzea. Baina askoz gehiago ere bada Armentia: irakaslea, dibulgatzailea, kolaboratzailea …
Gai librean
Algak eta mikroalgak: etorkizuneko elikagai-apustua?
2024/11/28
Jasangarritasuna ezinbestekoa zaigu gure planetaren zaintza eta biziraupenerako, eta elikaduraren bidez ekarpen handia egin diezaiokegu. Etorkizunean kontsumi genitzakeen elikagai jasangarrien artean, algak eta mikroalgak ditugu; euren ekoizpenaren inpaktua txikia da, animalia-jatorriko proteinaren alternatiba izan daitezke, …
Ekinean
Borja Ariztimuño Lopez
Hizkuntzalaria
"Hizkuntza oso ikergai konplexua da"
2024/11/08
Borja Ariztimuño Lopez hizkuntzalaritzako ikertzailea da. Euskara arkaikoari buruz egin du tesia, eta, gaur egun, doktoretza-ondoko ikertzaile-kontratuarekin ari da ikertzen EHUn. Batzuentzat, ordea, hizkuntzalaritzan eta zientzia “puru”etan ez dabiltzan gainerako ikertzaileak bigarren mailakoak dira. Uste …
Gai librean
Arau berriak, jostailu berriak
2024/10/23
Gizakiok luze aritu gara teknologiaren jolastokian. Betidanik, egia esan. Oraindik Homo sapiens bat bera ere bizi ez zen garaian, baziren ehizarako zein jakien prestakuntzarako harrizko erremintak lantzen zituzten hominidoak. Izan ere, ahalmen hura izan zen …
Gai librean
Argi ibili kuantikarekin
2024/10/23
Imajina itzazu amonak logelako tiradorean gordetzen zituen urrezko eraztun, lepoko eta belarritakoak, urre-kolore distiratsu bereizgarri horrekin. Edonork esango luke imajinatzen dugun hori dela urrearen berezko kolorea, ezta? Bada, amonaren bitxi horiek txiki-txiki egin eta tamaina …
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
