Gerrek haurren DNAn aldaketa kaltegarri iraunkorrak eragiten dituztela frogatu dute

Gerrak suntsitutako herrialdeetan bizi diren haurrek, osasun mentaleko arazoak izateaz gain, ondorio biologiko iraunkorrak ere izan ditzaketela frogatu du Libanon egindako ikerketa batek. Ikerketa hori 2017an abiatutako BIOPATH kohorte-azterketaren parte da. Hain zuzen, BIOPATH …

Ilargiaren alde ezkutuko laginek jarduera bolkanikoa egon zela baieztatu dute

Ilargiaren alde ezkututik Chang’e-6 misio txinatarrak ekarritako laginak aztertu dituzte, eta ondorioztatu dute ilargiaren alde horretan jarduera bolkanikoa geon zela milaka milioika urtez.

Chang’e-6 misioak Ilargiaren hego poloko Aitken arroan hartutako bi kilo lagin ekarri …

Alzheimeraren kontrako Lecanemab botika baimentzea erabaki du EMAk, fase goiztiarrean

Sendagaien Europako Agentziak, EMAk, Leqembi (Lecanemab) sendagaiaren ebaluazioa aldatzea erabaki du. Hain zuzen, alzheimerrak eragindako narriadura kognitibo arina edo dementzia goiztiarra tratatzeko diseinatuta dago Lecanemab, baina, dituen albo-ondorioengatik, 2024ko uztailean, EMAk baimena ukatu zion. …

Informazio biologikoa ulertzeko eta sortzeko gai den eredu bat aurkeztu dute

DNA, RNA eta proteinen sekuentziak zehaztasun handiz deskodetzeko eta diseinatzeko gai den ikasketa automatikoko eredu bat aurkeztu dute. EVO deitu diote. Milioika mikrobio-genoma aztertuta, EVOk kode genetikoa ulertzeko gaitasuna garatu du. Hala,  gai da, esaterako, …

Plastiko-hondakinak % 90 murriztu litezke politika jakinen bidez

Erremediorik jartzen ez bazaio, munduko plastiko-hondakinak bikoiztu egin litezke 2050erako, simulazio berri batek iragarri duenez. Baina badago aukera hori aldatzeko; hain zuzen ere, simulazio horren arabera, esku-hartze politiko global jakin batzuen bidez plastiko-hondakinak % 90 …

Hegazti-gripea basabizitza arriskuan jartzen ari dela ohartarazi dute

Gaixotasun infekziosoei eta osasun globalari buruzko AEBko sailak Science aldizkarian ohartarazi duenez, arreta handia jarri zaio hegazti-gripea pertsonen artean kutsatzeko arriskuari, baina ez zaio hainbeste erreparatu arriskuan edo mehatxupean dagoen basabizitzan izan ditzakeen ondorio …

Ehun-birsorkuntzaren etorkizuna “ohean bertan” bionprimatzea izan daitekeela aurreratu dute

Ehun-birsorkuntzaren arloan 3D bioinprimaketak dituen potentziala, mugak eta erronkak aztertu dituzte, elkarlanean, NanoBioCel taldeko ikertzaile Gorka Orive Arroyok, eta Harvard Unibertsitateko eta Danimarkako Unibertsitate Teknikoko zenbait ikertzailek, eta zenbait ideia proposatu dituzte emaitza hobeak lortzeko, …

Parisko Hitzarmenean adostutako tenperatura-igoeraren muga gainditu da

2024ko urriko azaleko airearen tenperatura globala, bataz beste, 1,65 ºC altuagoa izan zen industrializazio-aurreko tenperatura baino,  eta, 15. hilabetea izan zen, 16 hilabeteko epean, zeinetan azaleko airearen batez besteko tenperatura globala 1,5 ºC baino altuagoa …

Atomoen nukleoen formak ezagutzeko metodo bat garatu dute

Nukleo atomikoen forma aztertzeko modu berri bat aurkitu dute, haien arteko energia handiko talkak eraginez. Atomoen nukleoen formak prozesu nuklearren ia alderdi guztiei eragiten die, eta horregatik, forma horiek hobeto ulertzea garrantzitsua izan liteke, izarretan …

Asimetria molekular jakin bat lortzeko metodologia garatu dute

EHUko Katalisi metalikoa eta Organokatalisia Ikerketa Taldeak metodo bat lortu du, molekula-mota batzuen sintesia kontrolatzeko eta enantiomeroetako bakar bat sortu ahal izateko. Rovira i Virgili Unibertsitatearekin elkarlanean egin dute lana, eta ziklobutano-talde baten bi molekula …

"Hizkuntza oso ikergai konplexua da"

Borja Ariztimuño Lopez hizkuntzalaritzako ikertzailea da. Euskara arkaikoari buruz egin du tesia, eta, gaur egun, doktoretza-ondoko ikertzaile-kontratuarekin ari da ikertzen EHUn. Batzuentzat, ordea, hizkuntzalaritzan eta zientzia “puru”etan ez dabiltzan gainerako ikertzaileak bigarren mailakoak dira. Uste …

Arau berriak, jostailu berriak

Gizakiok luze aritu gara teknologiaren jolastokian. Betidanik, egia esan. Oraindik Homo sapiens bat bera ere bizi ez zen garaian, baziren ehizarako zein jakien prestakuntzarako harrizko erremintak lantzen zituzten hominidoak. Izan ere, ahalmen hura izan zen …

Argi ibili kuantikarekin

Imajina itzazu amonak logelako tiradorean gordetzen zituen urrezko eraztun, lepoko eta belarritakoak, urre-kolore distiratsu bereizgarri horrekin. Edonork esango luke imajinatzen dugun hori dela urrearen berezko kolorea, ezta? Bada, amonaren bitxi horiek txiki-txiki egin eta tamaina …

Matematika, hezkuntza eta generoa gurutzatzen diren lekuen kartografia bat

Zein neurritan dago zientziaren izaera maskulinitatearen ideiari lotuta? Galdera hori bota zuen Evelyn Fox Keller fisikari eta epistemologo feministak 80ko hamarkadan, Reflections on gender and science liburuan. Galderari erantzuteko, ezagutza zientifikoa ezaugarritzeko modu historiko batzuk …

Birusen aurkako gudari irribarratsua

Piperra Ameriketatik ekarritako laborea den arren, egun Euskadin landatutako piper-mota nagusiak, “Gernikako piperra” eta “Ibarrako piparra” (1. irudia), gure baldintza agroklimatikoetara egokituta daude. Gure agrodibertsitatearen parte garrantzitsu dira, eta lurraldearekin oso lotura estua duten produktuak …

Material termoegonkorrak garatzeko alternatiba jasangarriak

Gaur egungo konposite termoegonkorren ingurumen-inpaktuari buruzko kezkek aukera jasangarriagoak bilatzera eraman dute. Horretarako, indargarri jasangarriak erabili dira, eta eduki biologikoa duten erretxina termoegonkor berriak eta sistema birziklagarriak garatu. Aurrerapenak aurrerapen, beharrezkoa da ikertzen jarraitzea alternatiba …

"Kirol-errezeta pertsona guztientzat da ona"

Maren Martinez de Rituerto Zeberiok Jarduera Fisikoaren eta Kirolaren Zientzien gradua —JFKZ— egin bazuen ere, osasun-arloan dabil lanean. Ez du, beraz, gradu hori egiten dutenen ohiko bidea hartu. "Egia da oraintxe hasi garela osasun-munduan sartzen; …

"Ikerketan beti egongo da aurrera segitzeko modua"

Oihane Cantero Dominguezek modako arloan egiten du lan: adimen artifiziala. Zehazki, Orai ikerketa-zentroan dabil ikertzen; hau da, hizkuntza naturalaren prozesamenduaren goi-mailako ikerketan eta soluzio teknologikoetan espezializatutako Elhuyarren langunean.

Horra heltzeko egin duen ibilbidea aintzat hartuta, …

Adimen artifizialaren irudikapenak

Adimen artifizialeko programa batzuk erabiltzaile arruntetara iritsi direnetik, eremu guztietara hedatu da hari buruzko eztabaida. Arlo teknikoan sartu gabe, gizartean eta hezkuntzan dauden pertzepzioak ezagutzeko analisi bana idatzi dute, hurrenez hurren, Xabier Landabidea Urrestik eta …

Bihotz bereziak, arreta berezia

Gure gorputza makina biziki osoa eta efizientea da; bihotza, makina horren motorra. Batzuetan, ordea, motorra berezitasunen batekin dator fabrikatik; adibidez, sortzetiko gaixotasunen batekin, jaiotzen diren 100 haurretatik 1ean gertatzen den bezala [1]. Horrek eragin zuzena …