Asimetria molekular jakin bat lortzeko metodologia garatu dute

EHUko Katalisi metalikoa eta Organokatalisia Ikerketa Taldeak metodo bat lortu du, molekula-mota batzuen sintesia kontrolatzeko eta enantiomeroetako bakar bat sortu ahal izateko. Rovira i Virgili Unibertsitatearekin elkarlanean egin dute lana, eta ziklobutano-talde baten bi molekula …

Entitate berri bat aurkitu dute giza mikrobioman: obeliskoak

Andrew Fire Nobel sariduna buru duen nazioarteko talde batek entitate berri bat aurkitu du gizakien ahoan eta hesteetan bizi diren bakterioetan. RNA-kate zirkularrak dira, eta obelisko deitu diete, hartzen duten itxuragatik. Birusak baino sinpleagoak dira; …

Ugaztunentzat ez zen erraza izan tente jartzea

Ugaztunak narrastien gisara ibiltzetik tente egotera pasatzea trantsizio konplexua eta ez-lineala izan zen, eta uste baino askoz beranduago gertatu zen. Ondorio horretara iritsi dira Harvard Unibertsitateko (AEB) bi ikertzaile, Science Advances aldizkarian argitaratu duten lan …

Plastikoak janari-hotsa du zetazeoentzat

Itsasoaren hondoan argirik gabe ehizatzen duten zetazeoentzat, txibia gozo bat eta plastiko-zati bat oso antzekoak izan litezke. Izan ere, ultrasoinuen bidez ia berdin atzematen dira, Marine Pollution Bulletin aldizkarian argitaratu duten ikerketa batek erakutsi duenez …

Adimen artifizial generatiboko sistemek 5 milioi tona zabor elektroniko sor ditzakete 2030erako

2030erako, adimen artifizial generatiboko sistemek 1,2 eta 5 milioi tona zabor elektroniko eragingo dituztela kalkulatu dute. Nature Computational Science aldizkarian argitaratu dute iragarpena, eta, haren arabera, zabor gehiena hardwareko elementuetatik etorriko da, hala nola …

Ondorengoak izateak uste baino energia gehiago eskatzen duela baieztatu dute

Pertsona batek ume bat izateko behar duen energia orain arteko aurreikuspenek kalkulatu dutena baino 24 aldiz handiagoa izan daiteke. Animalia ektodermoentzat, alegia, kanpoko energia-iturriak baliatzen dituztenentzat, energia-gastua lehen kalkulatutakoa baino 4 aldiz handiagoa da, esaterako, …

“Guk ondorioak zientifikoki azaldu behar ditugu, onak eta txarrak”

CAF-Elhuyar sariek eman digute aitzakia Miren Basaras Ibarzabal mikrobiologoarekin elkartzeko berriro. Izan ere, Elhuyar aldizkariaren gertuko laguntzailea da, beti prest galderei erantzuteko eta bere ikuspegia azaltzeko. Komunikabide guztiekin, eta, oro har, gizarte osoarekin jokatzen du …

Kuantika, adimen artifiziala, matematika, enigmak eta piperrak, CAF-Elhuyar sarien 30. edizioan

CAF-Elhuyar sariketaren 30. edizioko sariak banatu dira, “konta(kta)tu” lelopean , Tabakaleran (Donostia). Hain zuzen ere, bi helburu ditu sariketak: egileak (zientziazaleak, zientzialariak, eragileak) beren jakintza, ikerketa edo egitasmoen berri ematera bultzatzea, kontatzera gonbidatzea alegia; eta, …

Uharteak gako dira munduko landare endemikoen babeserako

Uharteak lurrazalaren %5 baino zertxobait gehiago ez badira ere, haietan bizi dira munduko landare espezie guztien %31. Hori frogatu du nazioarteko ikertzaile-talde batek, Nature aldizkarian argitaratutako artikulu batean. Zehazki, 304.103 landare baskularri baino gehiagori …

Eraikinetako tenperatura jaisten duen zementu bat sortu dute

Eraikinetako tenperatura jaisten duen zementu bat sortu dute Nafarroako Unibertsitate Publikoko ikertzaile batzuek. Teknologia berri bat garatu dute, zementuaren propietate islatzaileak hobetzen dituena, porositatea kontrolatuz eta material jasangarrien mikropartikulak eta nanopartikulak gehituz. Zementu horrek eguzki-erradiazioa …

Arau berriak, jostailu berriak

Gizakiok luze aritu gara teknologiaren jolastokian. Betidanik, egia esan. Oraindik Homo sapiens bat bera ere bizi ez zen garaian, baziren ehizarako zein jakien prestakuntzarako harrizko erremintak lantzen zituzten hominidoak. Izan ere, ahalmen hura izan zen …

Argi ibili kuantikarekin

Imajina itzazu amonak logelako tiradorean gordetzen zituen urrezko eraztun, lepoko eta belarritakoak, urre-kolore distiratsu bereizgarri horrekin. Edonork esango luke imajinatzen dugun hori dela urrearen berezko kolorea, ezta? Bada, amonaren bitxi horiek txiki-txiki egin eta tamaina …

Matematika, hezkuntza eta generoa gurutzatzen diren lekuen kartografia bat

Zein neurritan dago zientziaren izaera maskulinitatearen ideiari lotuta? Galdera hori bota zuen Evelyn Fox Keller fisikari eta epistemologo feministak 80ko hamarkadan, Reflections on gender and science liburuan. Galderari erantzuteko, ezagutza zientifikoa ezaugarritzeko modu historiko batzuk …

Birusen aurkako gudari irribarratsua

Piperra Ameriketatik ekarritako laborea den arren, egun Euskadin landatutako piper-mota nagusiak, “Gernikako piperra” eta “Ibarrako piparra” (1. irudia), gure baldintza agroklimatikoetara egokituta daude. Gure agrodibertsitatearen parte garrantzitsu dira, eta lurraldearekin oso lotura estua duten produktuak …

Material termoegonkorrak garatzeko alternatiba jasangarriak

Gaur egungo konposite termoegonkorren ingurumen-inpaktuari buruzko kezkek aukera jasangarriagoak bilatzera eraman dute. Horretarako, indargarri jasangarriak erabili dira, eta eduki biologikoa duten erretxina termoegonkor berriak eta sistema birziklagarriak garatu. Aurrerapenak aurrerapen, beharrezkoa da ikertzen jarraitzea alternatiba …

"Kirol-errezeta pertsona guztientzat da ona"

Maren Martinez de Rituerto Zeberiok Jarduera Fisikoaren eta Kirolaren Zientzien gradua —JFKZ— egin bazuen ere, osasun-arloan dabil lanean. Ez du, beraz, gradu hori egiten dutenen ohiko bidea hartu. "Egia da oraintxe hasi garela osasun-munduan sartzen; …

"Ikerketan beti egongo da aurrera segitzeko modua"

Oihane Cantero Dominguezek modako arloan egiten du lan: adimen artifiziala. Zehazki, Orai ikerketa-zentroan dabil ikertzen; hau da, hizkuntza naturalaren prozesamenduaren goi-mailako ikerketan eta soluzio teknologikoetan espezializatutako Elhuyarren langunean.

Horra heltzeko egin duen ibilbidea aintzat hartuta, …

Adimen artifizialaren irudikapenak

Adimen artifizialeko programa batzuk erabiltzaile arruntetara iritsi direnetik, eremu guztietara hedatu da hari buruzko eztabaida. Arlo teknikoan sartu gabe, gizartean eta hezkuntzan dauden pertzepzioak ezagutzeko analisi bana idatzi dute, hurrenez hurren, Xabier Landabidea Urrestik eta …

Bihotz bereziak, arreta berezia

Gure gorputza makina biziki osoa eta efizientea da; bihotza, makina horren motorra. Batzuetan, ordea, motorra berezitasunen batekin dator fabrikatik; adibidez, sortzetiko gaixotasunen batekin, jaiotzen diren 100 haurretatik 1ean gertatzen den bezala [1]. Horrek eragin zuzena …

Zuk ere bihotz simetrikoak marrazten dituzu?

Noiz edo noiz, urtebetetze-eskutitz batean edo dutxak ispiluan utzitako lurrunean, ziur marraztu duzula bihotz bat. Edo bihotz bat dela kontatu diguten hori.

Errepara iezaiozu arretaz (1. irudia). Badakizu, noski, bihotz izeneko organoaren sinplifikazio hutsa dela …