Grandes viveiros nas cidades, graves problemas ambientais
A industrialización da gandaría foi acompañada dun aumento dos problemas ambientais das granxas gandeiras. Hai unhas décadas, os baserritarras puñan palla ou garoa baixo o gando, o que absorbía os ouriños e as feces. Logo sacábanse as partes, formábase estiércol e con iso fertilizábanse as terras.
Agora, con todo, nos sementeiros xérase moito máis xurro do que poden ocupar as terras circundantes.
Por exemplo, nos Países Baixos atópase a marca de gandaría intensiva, onde as granxas gandeiras xeran 15 millóns de veces máis xurros e excrementos dos que a terra pode soportar sen sufrir danos. Por suposto, paira evitar a destrución total do medio ambiente, os fabricantes deben cumprir estritas medidas e utilizar diferentes sistemas paira solucionar os seus problemas ambientais.
Con todo, nos países en desenvolvemento, en moitos casos non existe normativa respecto diso, e os residuos vértense sen tratamento á zona ou se recollen en pozos. A escaseza de viveiros intensivos fai que o problema non sexa tan grave, pero nos últimos anos multiplicáronse espectacularmente, sobre todo na contorna das cidades, e agora son moi notorios os impactos ambientais que producen.
Segundo datos da FAO, de 1980 a 2004 a produción de carne duplicouse en todo o mundo, pero non se incrementou en todos os países en vías de desenvolvemento, triplicándose. Con todo, o consumo de carne é entre 3 e 4 veces maior que nos países industrializados.
En calquera caso, tan importante como o crecemento foi, é ver como e onde creceu. De feito, nos países en vías de desenvolvemento descartouse a produción de gando de pasto e multiplicáronse as granxas de porcos e aves. Ademais, estes viveiros instaláronse nas propias cidades ou na contorna urbana, evitando desprazamentos afastados á hora de comprar pensos e vender carne ou ovos.
Abuso en prexuízo
Na produción tradicional, o baserritarra coñece perfectamente a cantidade de residuos que se xeran, o seu impacto no chan e como utilizalos paira fertilizar o campo ou o prado. Todo o ciclo énchese nos seus terreos e non quedan restos.
En cambio, nos grandes viveiros, os animais aliméntanse de penso, polo que consumen grandes cantidades de alimentos. Conclusión: xeran moitos máis residuos dos que poden inxerir as terras circundantes. Normalmente acumulan os residuos no propio viveiro, lonxe das terras agrícolas. Por iso, non é fácil tratar os residuos ou utilizalos paira facer estiércol e fertilizar as terras.
Os residuos acumulados, con todo, son moi perigosos paira o medio ambiente e causan danos por diferentes aspectos. Por exemplo, en augas superficiais é frecuente que se produza una eutrofización, é dicir, que a auga se enriqueza excesivamente en nutrientes. Entón, as algas e plantas acuáticas multiplícanse desproporcionadamente e consumen osíxeno na auga. Isto provoca a morte de peces e outras especies acuáticas. Un exemplo espectacular atópase na costa do sur de China e Hong Kongo: En 1998 morreu o 80% dos peixes nunha zona de 100 km 2.
Os residuos chegan non só ás augas superficiais, senón tamén ás subterráneas, con risco de contaminación das augas potables. Por exemplo, en EEUU, en 1998 analizáronse 1.600 pozos próximos ás piscifactorías. Un terzo contiña nitratos e nunha de cada dez a concentración de nitratos era superior á permitida en auga potable.
O chan tamén se ve afectado por un exceso de nutrientes que perde fertilidade. Este problema é certamente grave en moitos lugares; tal e como se explica no informe da FAO, nalgúns países asiáticos, una cuarta parte das terras agrícolas conteñen demasiado fósforo.
Por outra banda, algúns dos microorganismos patógenos presentes nos residuos son facilmente difundidos polo chan e a auga circundantes, causando enfermidades en humanos e demais seres vivos. Ademais, os residuos dos viveiros liberan gases (metano, amoníaco...). Sen esquecer os efectos nocivos paira a saúde, hai que ter en conta que inflúen no efecto invernadoiro. O óxido nitroso é un dos gases que máis contribúe ao efecto invernadoiro, 296 veces máis que o dióxido de carbono, e é precisamente o estiércol o responsable do 7% do óxido nitroso que se xera no mundo.
Algúns ecosistemas son especialmente vulnerables. Humidais, manglares, arrecifes de coral… son tesouros desde o punto de vista da diversidade, onde habitan algunhas das especies en perigo de extinción. Por exemplo, na costa do mar do sur de China atópanse case todas as especies de coral coñecidas e 45 das 51 especies clasificadas no xénero mangle. Con todo, os residuos xerados nos sementeiros están a pór en perigo estes ecosistemas.
Impostos e premios
A FAO considera imprescindible tomar medidas paira protexer o medio ambiente. Paira conseguilo hai políticas e tecnoloxías eficientes. A zonificación do chan e a imposición de impostos en función da distancia á cidade, por exemplo, impulsa a localización dos viveiros preto das terras agrícolas. Desta forma facilítase a reutilización dos residuos.
Do mesmo xeito que os impostos, as axudas e os premios serven paira fomentar boas prácticas. Infraestruturas adecuadas, facilidades paira a instalación de plantas de produción de biogás, posibilidades de investimento en tecnoloxía de control da contaminación… todo iso contribúe a reducir o impacto ambiental dos cultivos.
É innegable: nada é devaluado e paira tomar estas medidas necesítase diñeiro. De feito, os custos derivados da aplicación da normativa ambiental supoñen entre un 4 e un 7% dos custos de produción. Con todo, dependendo das medidas que se adopten, o custo varía. Por tanto, merece a pena analizar en profundidade o problema local e tratar de atopar a solución adecuada en cada caso. Non hai solución xeral, pero si tómanse as medidas adecuadas pódese facer moito. En beneficio do medio ambiente.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
