DNA lixo ou algo similar
Que é o lixo en bioloxía? Que non ten valor? É difícil de dicir. E por iso os biólogos non sempre acertan. Por exemplo, si non atopan a función dun órgano, deducen que non serve para nada. E chámano lixo. O mesmo ocorreu na investigación do xenoma humano. Cando empezaron a traballar esperaban atopar uns cen mil xenes, pero cando terminaron a procura só atoparon vinte e cinco mil. Vinte e cinco mil!
Un cuarto do que esperaban! Os bioquímicos sabían que iso ía ocorrer porque o xenoma ten lagoas. Con todo, o baixo número de xenes dificulta a interpretación dos datos. Entón, onde debían estar setenta e cinco mil xenes, que hai?
Está claro que non hai. O ADN é una molécula longa que almacena a información en secuencias de datos. Nestas secuencias están codificadas todas as proteínas que o corpo necesita. Pero non todas as secuencias están seguidas, coma se entre os capítulos dun libro houbese páxinas sen sentido e dentro do texto grupos de letras sen sentido.
Nos libros non adoita haber. Pero no xenoma si. E a esta parte do xenoma, é dicir, a esas secuencias de ADN que non codifican proteínas, denominóuselle DNA de lixo (tradución do termo inglés Junk DNA).
A metáfora do libro foi moi utilizada paira explicar o xenoma humano. A metáfora é clara, pero non todo o explica. É certo que tanto o libro como o xenoma son soportes que gardan información. E é certo que a información está organizada en ambas as secuencias (escribindo, diriamos). Pero que pasa co ADN lixo? Ese é o límite da metáfora do libro: o xenoma ten una parte que supostamente non codifica a información, o que nun libro sería un disparate.
O problema é que non está nada claro si ese ADN lixo serve paira algo. Non codifica proteínas, pero é lixo ou non? Ninguén o sabe, pero hoxe en día son moitos os bioquímicos os que se cuestionan.
A favor e en contra
O lóxico é analizar os argumentos a favor e en contra (e seguir investigando todas as opcións, por suposto). Pero parece que nas discusións entre os bioquímicos están a tomarse forza os argumentos contrarios a que ese fragmento de ADN considérese lixo. É una zona difusa, porque aínda non hai moitos datos, pero, segundo moitas especulacións, non parece que poida chamarse lixo a aquilo que non entendemos. No entanto, en primeiro lugar, comezaremos con argumentos a favor da súa consideración como lixo.
Hai razóns paira dicir que una parte do ADN non serve para nada. Paira comprender estas razóns hai que mirar á evolución. Se os baleiros sen información do ADN son lixo, paira que puxo alí a evolución? A cuestión é que a evolución non é un autor consciente, que non fai as cousas segundo un obxectivo.
Co paso do tempo algunhas características dos seres vivos desenvólvense e outras se perden. Ocorre o mesmo cos xenes. Ao xenoma dun ser vivo engádenselle novos xenes (ou novos grupos de xenes) e outros desaparecen. Pero estes procesos non son automáticos. Non están planificados. E sobre todo (merece a pena repetir), non funcionan cun obxectivo.
Por tanto, é lexítimo pensar que algúns fragmentos de ADN que quedaron sen función aínda permanecen no xenoma. Talvez desaparezan máis tarde. Con todo, con tan poucos datos é posible pensar o contrario.
Entón haberá que explicar paira que serve este anaco de ADN (non esquezas que é una parte grande, moi grande). Os bioquímicos lanzaron una serie de hipótese entre as que se está impondo una.
Paira entender esta hipótese hai que ter en conta a aparencia do ADN. O ADN é una molécula helicoidal. Pero en certa medida é como o cable circular do teléfono. Quen non sabe que o cable do teléfono tende a torcerse? Enrólase sobre si mesmo. É dicir, ademais de ter forma de hélice, enrólase unha e outra vez sobre si mesmo.
Se mentres falamos por teléfono xogamos co cable, o cable redondéase máis. Tras catro ou cinco chamadas, o cable queda completamente confuso. É case imposible estirar o cable. Se o cable do teléfono fose máis longo, a mestura sería inliberable.
O mesmo ocorre coa molécula de ADN. Está enrolada na súa cabeza (e nalgúns soportes). O resultado parece caótico, pero a estrutura é ordenada. Ten forma de X e chámase cromosoma.
Así, parece moi difícil atopar un dato dentro do cromosoma. Onde está cada xene? E por onde empezar? É posible que a función de leste DNA de lixo sexa a de organizar esta mestura. Por que non? se o ADN non o fai, conséguese doutra maneira. Se non, a célula non funcionaría correctamente.
Lamentablemente non sabemos se esta hipótese é correcta. Descoñécese si este ADN lixo serve paira organizar o cromosoma. E aínda que valla, non sabemos como o fai. Pero polo menos merece a pena analizalo.
Un xene, tres proteínas
Os xenes teñen codificada a información necesaria paira producir proteínas. Cando a célula necesita una determinada proteína, busca ese xene nos cromosomas e realiza una copia da información. A copia chega aos ribosomas e os ribosomas fabrican a proteína.
Así explicado, parece que un xene garda a información dunha única proteína, pero os bioquímicos han visto que nun xene existe una media de tres proteínas. Como é posible?
A copia da información (denominada ARN mensaxeiro) modifícase antes de chegar aos ribosomas. Entre outras cousas, quítanse “baleiros” sen información e se adecua o código.
Este proceso pode ser realizado pola célula de varias formas. Dependendo de como se realice o proceso fórmase una proteína ou outra. Por tanto, un xene non ten a información dunha soa proteína, senón dunha media de tres.
Quitar e quitar Chamar lixo a un anaco de xenoma parece moi valente. O termo orixinal en inglés é a palabra junk, e a moitos expertos parécelles excesivo. A verdade é que ese jun e a palabra lixo en eúscaro non expresan o mesmo. En inglés trátase de cousas sen valor que se acumulan sen querer jun. O detalle, o ADN lixo é un concepto moi escuro. Os que practican xenética tampouco saben cal é a súa función, nin se a ten. Por iso, é de agradecer que a manipulación xenética aínda estea nos primeiros pasos. Si se pode facer una manipulación xenética, pero aínda hai grandes dificultades, por exemplo, paira cambiar os xenes a un ser vivo. Se isto conséguese, moitas enfermidades xenéticas poderían curarse, pero tamén tería o seu lado negativo. Mediante estes procedementos poderíase eliminar o ADN residual do xenoma. En medicamento hai outros casos. Se o apéndice inféctase e doe, mediante unha simple intervención elimínase ao paciente. Está demostrado que retirar o apéndice non supón ningún problema grave. Algo parecido ocorre coas amigdalas. En caso de enfermidade, se dan problemas elimínanse. Os últimos tamén son un bo exemplo. Ás veces, incluso estando sans, salguen paira evitar futuros problemas. É posible que a xenética vaia polo mesmo camiño? Pódese especular. Poida que no futuro un laboratorio decida crear un ser humano utilizando un código xenético mínimo. Por que non? Pode substituír á clonación. Só se poden producir proteínas estritamente necesarias sen engadir todo o que sexa lixo. Pode ser terrible e se o ADN lixo non é lixo? Afortunadamente, a xenética ten un longo camiño antes de decidir retirar o ADN lixo. Ademais, case seguro que os bioquímicos aprenderán moito neste camiño. E cando estudan, poderiamos retomar leste mesmo artigo e rirnos do que está escrito. Talvez ese día non estea tan lonxe. |
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
