Incidencias de radioactividade na rede
As redes de medida de niveis radiológicos monitorizan os niveis de radioactividade do medio e detectan as súas incidencias. Na actualidade, a maioría dos países dispoñen de redes que miden niveis radiológicos paira monitorizar o medio ambiente e medir o impacto da radioactividade natural. No ano 2001, o Goberno Vasco, en colaboración co Consello de Seguridade Nuclear (CSN), estableceu a rede de vixilancia da CAPV. Esta rede está formada polas estacións situadas no tres capitais vascas e o centro de control de Bilbao. As estacións de Vitoria-Gasteiz e Bilbao son do Goberno Vasco, mentres que a de San Sebastián é do Consello de Seguridade Nuclear.
Cada una destas estacións conta cunha estación radiológica automática, una estación meteorolóxica automática, un computador e dous módems.
Nós visitamos a máis recente do tres estaciones da CAPV, a de Bilbao, e coñecemos a súa estación de alerta. Esta estación foi instalada na Escola Técnica Superior de Enxeñaría de Bilbao da UPV/EHU no ano 2001. Alí traballa Natalia Alegría Gutiérrez, investigadora do departamento de Enxeñaría Nuclear e Mecánica de Fluídos da Escola Técnica Superior de Bilbao.
Redes de control e alerta
En función da frecuencia de toma de mostras, estas redes clasifícanse en dous grupos, por unha banda, redes de control e por outro, redes de alerta. O obxectivo principal das redes de control é a medición da radioactividade tanto natural como artificial no aire, a auga, a terra e os alimentos, co fin de cuantificar e analizar os efectos potenciais sobre o medio ambiente e a saúde dos seres vivos. As redes de alerta informan en tempo real de valores anormais. Estas últimas realizan a análise de mostras de aire ou de auga e toman mostras cunha frecuencia inferior a unha hora. Funciona durante 24 horas.
Segundo o enxeñeiro Natalia Alegría, isto supón una xestión constante. "O computador de cada estación dispón dun programa especial de datos en tempo real que recibe datos cada dez minutos e cada dous minutos no caso da alarma", engade. Estes datos almacénanse en arquivos de texto. Estes arquivos son enviados ao computador central do Centro de Control de Bilbao a través da intranet da UPV/EHU no caso das estacións de Bilbao e Vitoria-Gasteiz e por Internet no caso da estación de San Sebastián. Cando falla a Intranet ou Internet, estes datos envíanse ao computador central de Bilbao grazas á axuda do módem.
Os datos da taxa media de dose publícanse diariamente na páxina web do Servizo de Instalacións Radioactivas do Goberno Vasco. Diariamente reciben 144 datos de cada parámetro de cada estación das tres provincias vascas na Escola Técnica Superior de Bilbao. É dicir, aproximadamente 56.000 datos por parámetro e estación ao ano.
, e radiacións
Mídese principalmente a taxa de dose. É dicir, a cantidade de enerxía que se recibe nunha unidade de tempo. Con todo, é importante medir máis dunha variable significativa paira obter información máis completa. Neste sentido, ademais da taxa de dose, miden as radiacións alfa, beta e gamma, entre outras. De feito, dependendo do isótopo radioactivo que se desintegre, libera certa radiación. Por tanto, a medida destas radiacións permitiría obter información sobre os isótopos.
As partículas alfa son partículas pesadas procedentes da desintegración de elementos pesados como os átomos de uranio, radio, radón e plutonio (por exemplo, núcleos de helio, formados por dous protones e dous neutróns). Debido á súa gran masa, son capaces de realizar un percorrido aéreo de dous centímetros e non poden atravesar una folla de papel nin a epidermis. Se una sustancia que emite radiación Alfa é inhalada, inxerida ou introducida no organismo a través do sangue, pode ser nociva.
A capacidade de penetración da radiación beta (formada por partículas de masa similar aos electróns) é superior á das partículas alfa. É capaz de percorrer varios metros no aire, pero na auga apenas alcanza uns poucos centímetros. Así mesmo, una lámina de aluminio, o cristal das xanelas ou as pezas que vestimos non permiten atravesar este tipo de radiación. No entanto, pode atravesar a pel sen vestimenta, polo que a penetración de partículas que emiten radiación beta no interior do corpo danaría os tecidos internos.
A capacidade de penetración da radiación gamma é significativamente maior que en ambos os tipos de radiación. Ten moita enerxía. Pódese chegar lonxe no aire e paira detelo necesítanse barreiras de materiais densos como o chumbo ou o formigón. A radiación gamma atravesa facilmente a pel e outras sustancias orgánicas, polo que pode causar graves danos nos órganos internos.
Sen dúbida, é conveniente que todas estas radiacións, e en xeral os niveis de radioactividade do medio, estean controlados. Recibir diariamente os datos, xestionalos correctamente e tomar medidas en caso de alarma. "A Escola Técnica Superior de Enxeñaría de Bilbao leva sete anos traballando niso e durante estes sete anos non recibimos ningunha alarma real", explica Natalia Alegría. "No entanto, nalgúns casos recibimos alarmas falsas, entre as que se atopa o aumento do nivel de radioactividade debido á choiva", engade. Neste sentido, desenvolveu una metodoloxía paira separar a radiación natural de valores anormais, nunha tese doutoral presentada polo enxeñeiro industrial Natalia Alegría na UPV.
Paira iso tivo en conta a taxa de dose de radiación gamma, é dicir, a cantidade de enerxía que recibimos nunha unidade de tempo. O primeiro obxectivo da súa investigación foi determinar cales son os valores normais de radiación, é dicir, cales proceden de fontes naturais de radiación.
Ordenou cronoloxicamente os valores históricos da taxa de dose, observando que se manteñen constantes, pero tamén ha visto que as variables meteorolóxicas provocan cambios. É dicir, que os valores aumentan en épocas de precipitación. Isto débese a que a choiva arrastra até a superficie terrestre a radioactividade no aire (ou ao tellado onde se atopa a sonda/detector), o que provoca un aumento da taxa de dose, aínda que o aumento non sexa debido a un fenómeno radiológico. Por iso, o investigador desenvolveu un modelo de cálculo paira ilustrar o incremento que sofre a radioactividade en tempo húmido.
Grazas a este traballo de doutor, a rede de medición do nivel radiológico do País Vasco é máis sensible e conseguiuse reducir o número de alarmas de maneira que non se produzan eventos radiológicos involuntarios. Na actualidade, as alarmas desta rede teñen a súa orixe sempre nun axente externo e non no aumento da radioactividade natural por precipitación.
A pesar de que até a data non se produciu ningún caso real de alarma, por unha banda, os computadores programaríanse paira recibir datos cada dous minutos, e doutra banda, desde a estación na que se recibiu dita alarma recibiríase una chamada telefónica na sede de Bilbao. Tamén recibirían o valor do nivel de radiación medido. "A partir dese momento, analizaremos os datos e tomaremos medidas paira controlalos", sinalou Natalia Alegría. "Comunicariámolo ao Goberno Vasco e ao Consello de Seguridade Nuclear, que abriría a noticia na Unión Europea". En calquera caso, como até agora, se non o houbese, mellor.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
