3522023(e)ko abendua

Erreportajeak

Segurtasun-mugetatik kanpo

Gizateriak ezinbestekoa du planeta osasuntsu bat, ingurumen-kondizio egoki batzuk. Ebidentziek erakusten dute, ordea, gero eta zailagoa izango dela kondizio horiei …

Ilargi izoztuak

Ilargirako misioek beti pizten dute jendearen jakin-mina. Horren erakusgarri da Chandrayaan-3 Indiako misioak sortutako ikusmina. Lurraren satelitea, hala ere, ez …

Hidrogenoa etorkizuneko erregaia izan dadin

Hidrogenoa energia biltegiratzeko, garraiatzeko eta modu kontrolatuan askatzeko erabil daiteke. Alabaina, naturan libre ez dagoenez, beste iturri batzuetatik atera behar …

Elkarrizketak

“Ezinbestekoa da dikotomia haustea, hibridatzea, eta paradigma aldatzea”

“Berdintasuna, zientzia eta teknologia. Paradigma aldatzea helburu” nazioarteko biltzarrean hartu du Elhuyar aldizkaria María Angeles Sallé Alonsok, abegitsu hartu ere. …

Analisiak

Zahartzea, ikerketa medikoen ikuspegitik

Euskal Herrian, Europa osoan bezala, gero eta pertsona gehiago dira adin handikoak. Horrek erronka sakonak dakarzkio gizarteari, alde askotatik: demografia, …

Mundu digitala

Sarearen erregulazioaren kapitulu berriak

Internet, sorreratik, Far West-aren oso antzekoa izan da: esploratzeko lurralde berria, muga geografiko eta jurisdikzio argirik gabea, berrikuntza eta aldaketa …

Lekukoak

“Birkonexio sozial zabal baten lekuko izan nahi nuke”

Mirene Begiristain Zubillaga (Andoain, 1972) Ekonomian doktorea eta Euskal Herriko Unibertsitatean Ekonomia eta Enpresa Fakultatean irakaslea da, da eta HEGOA …

Istorioak

Jacques Boucher de Perthes: Historiaurrearen aurkikuntza

1859an, Frantziako iparraldera, Abbevillera, joan ziren Joseph Prestwich eta John Evans negozio-gizon britainiarrak. Ardo-merkataritza eta papergintza zituzten ofizio, hurrenez hurren, …

Ekinean

"Fisikari izateko ez dago jenioa izan beharrik, eta ez da bokazio berezirik behar"

Sara Fernández Uria googleatuz gero, ez da gauza askorik agertzen. Fernández ez da harritu horregatik: "Azken finean, ez ditut hainbeste …

Atarikoa

Sariak eta oztopoak

Ukaezina da Nobel sariek zer-nolako itzala duten gizartean. Eta zer saritzen den ez ezik, aitortza nori ematen zaion ere garrantzitsua …

Gai librean

Elikagaien eta pentsuen segurtasuna K.O.

XXI. mendean ez da bakarrik gizakia, 
inoiz baino konektatuago dagoen izakia. 
Etorkizuneko arriskuentzat estrategia 
Osasun Bakarra ikuspegia. 
 
Arazoak elikagaien …

Banpirismoaren mitoa zientziaren argitan

“Aurrez aurre aurkitu nuen zurrumurruek aipatzen zuten banpiroa. Adin zehaztezineko gizona zen, aurpegi arrarokoa, eskeletikoa, eta muturreko zurbiltasuna zuen. Begiak …

Korden teoria: gorpuzten ez den ametsa

Urte asko daramatzagu korden teoriari buruz entzuten (string theory ingelesez). Fisika teorikoaren azken helmugatzat hartu da, naturaren lege fisiko …

Albisteak

Emakumeentzat zailagoa da minbizia prebenitzea, garaiz detektatzea eta ongi artatuak izatea

Genero-arrakalak zuzenean eragiten du emakumeek minbizia izateko arrisku-faktoreak saihesteko aukeretan eta oztopatu egiten du diagnosi egokia eta kalitatezko arreta izatea. …

Alzheimerrean neuronak nola hiltzen diren azaltzeko mekanismo bat argitu dute

Alzheimerrean neuronak nola hiltzen diren ulertzeko beste pauso bat eman du nazioarteko ikertzaile-talde batek; tartean, Achucarro zentroko Amaia Arranz Mendigurenek. …

Hilekoaren faseak metabolismoan duen eragina aztertu dute

Intsulinarekiko sentikortasuna garunean, hilekoaren fasearen araberakoa dela frogatu dute Tübingen Unibertsitateko ikerketa batean. Nature Metabolims aldizkarian argitaratu dute, eta …

Europa ilargian dagoen karbono dioxidoa barneko ozeanoan sortu zela ondorioztatu dute

Eguzki-sisteman bizi estralurtarra egotekotan, hautagaietako bat Jupiterren Europa ilargia da, Izan ere, orain arteko behaketek iradokitzen dutenez, azalaren azpian ozeano …

Bennu asteroidearen laginak Lurrera iritsi dira

Espaziora jaurti eta zazpi urtera, OSIRIS-REx ontziak Lurraren gainetik hegan egin zuen, Bennu asteroidearen laginak Lurrean uzteko. NASAk zuzenean eman …

Plastiko konpostagarrizko poltsak ohikoak baino toxikoagoak dira

Plastiko konpostagarrien poltsetan toxikotasun handia dagoela frogatu dute Espainiako Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Nagusiko (CSIC) ikertzaileek, in vitro egindako azterketa batean. …

Medikuntzako Nobel Saria Karikó eta Weissmanentzat, mRNA-txertoengatik

Medikuntza edo Fisiologiako 2023ko Nobel Saria Katalin Karikók eta Drew Weissmanek jasoko dutela iragarri du Stockholmeko Karolinska Institutuak (Suedia), mRNA-txertoak …

Agostini, Krausz eta L’Huillierrentzat izango da Fisikako Nobel saria, elektroiak ikertzeko attosegundutako metodoengatik

Suediako Zientzien Akademiak iragarri duenez, Pierre Agostinik, Ferenc Krauszek eta Anne L’Huillierrek jasoko dute Fisikako 2023ko Nobel Saria, "elektroien dinamika …

Bawendi, Brus eta Ekimov, Kimikako Nobel saridunak, puntu kuantikoak garatzeagatik

Suediako Zientzien Akademiak iragarri duenez,  Moungi G. Bawendik, Louis E. Brusek eta Alexei I. Ekimovek jasoko dute Kimikako 2023ko Nobel …

Araztegi-urek ibaien ekosisteman eragiten dutela frogatu dute

Araztegi-urek, ondo tratatuta eta diluituta isuri arren, ibaietako dibertsitatean eta sare trofikoan eragiten dutela frogatu du EHUko Ibai ekologia ikerketa-taldeak, …

Fukushimako urak isurtzeak ez duela arrisku esanguratsurik adierazi dute aditu batzuek

Erradiazio eta segurtasun nuklearreko adituek adierazi dutenez, Fukushima Daiichiko instalazio nuklearretik isurtzen ari diren ur erradioaktiboa ez da mehatxu esanguratsua, …

Sateliteen gorakadari eusteko beharraz ohartarazi dute

Orbita baxuko sateliteentzako baimenak zorrotzago erregulatzeko beharraz ohartarazi dute aditu batzuek, Science aldizkarian argitaratu duten artikulu batean. Izan ere, …

COVID iraunkorra serotoninaren jaitsierarekin erlazionatuta egon daitekeela iradoki dute

COVID-19a izan eta zenbait hilabete geroago COVID iraunkorraren sintomak dituzten pazienteekin egindako ikerketa bat argitaratu du Cell aldizkariak. Haren …

Atxurrako grabatuak eszenografia eta ikusleak kontuan hartuta egin zituzten

Atxurra kobazuloko (Berriatua, Bizkaia) grabatuak egiteko planifikazioa oso konplexua izan zela frogatu du Diego Garate Maidagan Kantabriako Unibertsitateko IIIPC institutuko …

Lindanoa lurzorutik kentzeko konposatu bat sortu dute

Lindanoa zabortegietatik eta kutsatutako lurretatik kentzea errazten duen konposatu bat sortu dute Nafarroako Unibertsitateko eta Magna eta Emgrisa enpresetako ikertzaile-talde …

Txinpantzeek ere menopausia badutela frogatu dute

 

Txinpantze basatiek ere menopausia izaten dutela frogatu dute nazioarteko ikerketa batean. Zehazki, baieztatu dute, Ugandako Kibale Parke Nazionaleko txinpantze …

San Juan ante Portam Latinam, Neolito berantiarreko indarkeria handiaren lekuko

San Juan ante Portan Latinam (Guardia, Araba) Neolitoko aztarnategi berezienetako bat da, 338 pertsona baitaude hilobiratuta elkarrekin, eta askok indarkeria-zantzu …