3472022(e)ko iraila

Erreportajeak

Benetako 5G-rako prestatzen

5G-a ari da, pixkanaka, bidea egiten, eta, oraindik benetako 5G-rik ez dugun arren, industrian eta enpresetan teknologia horrek emango dituen …

Zientzia eta ikerketa gizarteratzen, baietz beste 50 urtez!

Elhuyarrek eta UEUk 50 urte daramatzate zientzia eta ikerketa gizarteratzen, euskaraz eta Euskal Herriko ekoizpen zientifikotik abiatuta. Elkarrekin egin dute …

Adimen artifiziala artean

Adimen artifizialaren ahalak eta lorpenak ukaezinak diren arren, haren erabilerak zalantzak eta eztabaidak ere pizten ditu; adibidez, medikuntzan edo justizian. …

Elkarrizketak

“Antibiotikoen krisiari heltzeko neurri zorrotzen falta sumatzen dut”

COVID-19ak 2020an sortutako zalapartaren aldean, isilik eta poliki dator antibiotikoen krisia. Baina medikuntzaren zimenduak kolokan jartzeko gaitasun osoa du. Gero …

Analisiak

Pandemiaren irakaspenak

Gero COVID-19 deitu zitzaion gaitzaren lehen zantzuak 2019aren amaieran hauteman zituzten Txinan. 2020ko urtarrilaren 5ean, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) birus …

Mundu digitala

Raspberry Pi, ordenagailu merke baina konpletoa

Ordenagailuak asko zabaldu dira azken hamarkadetan, prezio nahiko eskuragarrian aurkitu baitaitezke, baina eskuragarritasun hori oso erlatiboa da; mendebaldeko gizarteko sektore …

Lekukoak

Marta Olazabal Salgado: “Eskari sozialean aldaketa bat egotea nahiko nuke”

Marta Olazabal Salgado (Bilbo, 1981) ikertzailea da Klima Aldaketaren Euskal Zentroan (BC3), eta Egokitzapena Ikerketa Taldeko burua. Duela gutxi, emakume …

Istorioak

Susan La Flesche: mediku, herriarentzat

Elur-erauntsian zehar zetorren, bi behorrek tiratako zalgurdian, bufalo-larruzko berokian babestuta; gaixo bat artatzera joateko ordu askoko bidaiatik bueltan. Etxera iritsi …

Ekinean

"Pausoak eman ahala joan naiz bidea egiten"

María Durán Lázarok aitortu duenez, txikitatik zuen gustuko natura, baina ez zeukan arrastorik ere zer bidetatik joko zuen ikasketetan eta …

Atarikoa

Larrialdi gardena

COVID-19a gainditu ahala ikusgai egingo den krisia da. Ez da berria, eta, COVID-19a ez bezala, poliki eta diskrezioz dator. Baina …

Gai librean

Konposatu fenolikoak eta hesteko mikrobiota

Azken urteetan, “hesteko mikrobiota” gero eta gehiagotan entzuten den termino bat da, ia ezezaguna den zerbait izatetik artikulu zientifiko eta …

Orgasmo femeninoaren eboluzioa

Historikoki, gure gizartean emakumeen sexualitatea gutxietsia izan da, orgasmo femeninoa orgasmo maskulinoaren azpiproduktu bat dela proposatzeraino. Aldiz, azken urteetako ikerketek …

Pixel-erasoak etorkizuneko terrorismo

Ilargi bete bakoitzarekin, adimen artifiziala gizakion parte geroz eta garrantzitsuagoa bilakatzen da. Ez dago zalantzarik adimen artifizialak helburu sinesgaitzak bereganatu …

Albisteak

Armiarma-espezie berri bat aurkitu dute Bardean

Armiarma-espezie berri bat aurkitu du Bardeetan, Gabriel de Biurrun biologo iruindarrak. Bi sexutako 21 banako aztertuta deskribatu du espezie berria. …

Giza immunitate-zelulen atlasa sortu dute

Giza genomaren sekuentziazioak balio handiko informazioa eman die zientzialariei, baina ez nahikoa. Giza gorputzeko 30 bilioi zelulek gene berak dituzte, …

Elikadura-sistema oinarritik aldatzea ezinbestekoa da jasangarria izateko

Ingurumen-larrialdiari aurre egiteko, desazkundea ezinbestekoa dela proposatzen ari dira gero eta zientzialari gehiago. Baina, hazkunde ekonomikoa murriztuta soilik ez litzateke …

Europako hegaztien migrazioen online atlasa

Europako Hegazti Migratzaileen Atlasa aurkeztu du Europako hegaztien eraztuntzeak koordinatzen dituen EURING erakundeak. Europan habia egiten duten 300 hegazti-espezieren migrazio-ibilbideak …

Zientzialariek joera diskriminatzaileak dituzte artikulu zientifikoak aipatzen dituztenean

Lan zientifiko bat argitaratzen denean, jorratu den gaiari buruz aurretik egin diren ikerketa esanguratsuenak aipatzen dira beti. Ondorioz, ikerketek zitazio-indize …

Prozesadore fotoniko batekin gailentasun kuantikoa lortu dute

Prozesadore fotoniko programagarri batekin gailentasun kuantikoa lortu dute ikertzaile kanadiar batzuek. Prozesadore berria garatzeko hainbat hobekuntza egin dituzte, eta aurrerapauso …

Esne Bidearen mapa osatuena eta xeheena egin du Gaiak

Europako Espazio Agentziaren Gaia misioak Esne Bideari buruzko datu-andana berria argitaratu du, datu horiek aztertzen dituzten lan zientifikoen bildumarekin batera. …

Izurri beltzaren jatorri geografiko eta genetikoa argitu dituzte

Jakina zen 1347an sartu zela izurri beltza Mediterraneora, Urrezko Hordatik zihoazen merkataritza-ontzien bidez. Europan, Ekialde Hurbilean eta Afrikaren iparraldean hedatu …

Asko gutxietsi da gizakiak itsasoan eragindako petrolio-isurien kutsadura

Orain arteko estimazioek zioten itsasoko azalean dauden hidrokarburoen ia erdia itsas hondoko petrolio-biltegi naturaletatik iragazitakoa zela. Baina Nanjing Unibertsitateko (Txina) …

SARS-CoV-2aren infekzio kronikoak aldaera arriskutsuak sortzea errazten du

Ikertzaileek ulertu nahi dute nola eboluzionatzen duen birusak pertsona batetik bestera errazago transmititzeko, immunitate-erantzuna saihesteko edo larriagoa edo arinagoa bilakatzeko. …

Garapen Jasangarrirako Helburuak politikan: diskurtsoetan bale, ekintzetan kale

Garapen Jasangarrirako Helburuak (GJH) Nazio Batuen Erakundeak argitaratutako 17 helburu dira, eta Agenda 2030 osatzen dute. NBEren arabera, pertsonen, planetaren …

Ez gara nahikoa egiten ari berotze globala 1,5 °C-ra mugatzeko

Gaur egun klima-aldaketaren aurka hartzen ari diren neurriak ez dira nahikoa izango 2015eko Parisko hitzarmenean jarritako helburua betetzeko, alegia, berotze …

Bertoko espezieekiko itsutasuna, euskal gizartearen arazo

EHUko eta Aranzadiko ikertzaileek egindako azterketa batek agerian jarri du Euskal Herriko nerabeek biodibertsitatearen ezagutza mugatua dutela, batez ere bertoko …

Begi hutsez ikusten den bakterio bat identifikatu dute

Karibeko mangladietan inoiz ezagutu den bakteriorik handiena identifikatu dute. Zentimetro bat luze da; alegia, begi hutsez ikusten da. Ezagutzen ziren …

Hiru partikula exotiko berri aurkitu dituzte LHC azeleragailuan

Hiru partikula exotiko berri aurkitu dituzte LHC azeleragailuan: pentaquark bat eta bi tetraquark. CERNen mintegi batean aurkeztu dituzten aurkikuntza hauek …

Gizakiaren Sehaskako fosilak, uste zutena baino milioi bat urte zaharragoak

Kuartzoaren isotopoetan oinarrituta, zehaztasunez neurtu dute Gizakiaren Sehaska aztarnategiko (Hegoafrika) homininoen fosil zaharrenen adina, eta uste zutena baino milioi bat …

James Webb teleskopioaren lehen irudiak eta datuak aurkeztu dituzte

James Webb teleskopioaren lehen irudiak eta datuak aurkeztu dituzte: unibertsoari inoiz ateratako argazkirik sakonenak eta exoplaneta baten espektroskopia-datu zehatzenak. “Kosmosaren …

Dengearen eta zikaren birusek eltxoak erakartzen dituen usaina sorrarazten dute

Gizakiek eta saguek, dengearen edo zikaren birusarekin kutsatuta daudenean, eltxoak erakartzen dituen substantzia kimiko bat jariatzen dute.

Dengearen eta zikaren …