Gai librean
Estaldura jasangarriak nanopartikula funtzionalak erabiliz
Estaldurak edo gainestaldurak (margoak, bernizak, lakak, tintak…) behar beharrezkoak dira gaur egungo bizitzan, ia gainazal guztiak estali behar baitira. Haien …
Exergia: eraikinetan energia-efizientzia sustatzeko tresna
Sala Lizarraga, José M. - ENEDI ikerketa-taldea Energia Ingeniaritza saila (EHU)
Iribar Solaberrieta, Eider - Eraikuntza Kalitatearen Kontrolerako Laborategia Eusko Jaurlaritza
Zein da pisutsuago 1 kg lasto edo 1 kg burdina? Askok badakite erantzuna: pisu-unitatea kg-a bada, berdin pisatuko dute. Antzeko galdera batekin gatozkizue: energia-unitatea kWh bada, non dago energia gehiago 1 kWh duen gas naturaleko biltegi batean ala 1 kWh duen aire beroko gela batean? Bi ontzietan energia-kantitate bera dago, baina, kalitate aldetik, zer energia-motak dauka erabilgarritasun handiagoa?
Liztor beltzaren inbasioaren modelizazioa
Gaur egun, gure ekosistemen biodibertsitatearen mehatxu nagusietako bat dira espezie inbaditzaileak. Haien adibide da Vespa velutina edo liztor beltza. Espezie horiek eragiten dituzten kalteak murrizteko, askotariko neurriak har daitezke, baina, lehenago, ongi ezagutu behar dira haien inbasioaren ezaugarriak. Horretarako, zenbait eredu matematikorekin modelizatu eta aztertu daiteke inbasioa.
Isuriz bahitu: karbono-aztarnaren balantzan ardi latxak orekan
Joan den urtarrilean gainditu egin zen, beste behin, atmosferako berotegi-efektuko gasen (BEG) kontzentrazioaren azken neurketa. Kezka sortzen du konposatu horien metaketak, geroz eta handiagoa baita, eta, batez ere, kliman eragin ditzaketen gorabeherak. BEGen iturburuak askotarikoak dira; tartean, abeltzaintza da globalki sortzen diren BEGen % 14,5aren erantzule. Aitzitik, abere orok ez du pisu berbera aipaturiko ehuneko horretan, ez eta ekoizpen-sistema berean bateko edo besteko animalien maneiuak ere.
Google eta nagusitasun kuantikoa
2019a urte berezia izan zen konputazio kuantikoarentzat, lehen aldiz ebatzi zuelako ordenagailu kuantiko batek superordenagailu klasiko handienek ere ebatzi ezingo luketen problema bat. Lorpen horri quantum supremacy deitu zaio, nagusitasun kuantikoa. Google enpresak finantzaturiko esperimentu horren karietara, ez dira falta ordenagailu kuantikoen boterea mirari baten pare jartzen duten ahotsak. Baina zein da ordenagailu horien benetako ahalmena?
Adipozitoak, obesitatea eta osasuna: uste baino erlazio konplexuagoa
Maria Puy Portillo Baquedano - Nutrizioa eta Obesitatea taldea, EHU. CIBERobn, Carlos III Osasun Institutua. BIOARABA Osasunaren Ikerketa Zentroa
Asko idatzi eta ikertu da obesitatearen inguruan azken hamarkadetan. Garai batean abantaila ebolutibo bat zena (elikagaiak oparo zeudenean energia biltegiratzeko ahalmena), lehen mailako osasun-arazo bihurtu da gaur egungo gizarte sedentario eta gainelikatuan. Izan ere, obesitateak duen arrisku nagusia da berarekin lotzen diren hainbat osasun-arazo eragin ditzakeela, hala nola gibel-esteatosia, diabetesa, zenbait minbizi-mota edo gaixotasun kardiobaskularrak. Komunitate zientifikoak buru-belarri dihardu obesitatearen aurkako behin betiko tratamenduaren bila, baina badira zenbait ikertzaile ondorengo hau proposatu dutenak: “Eta posible balitz obeso eta osasuntsu egotea?”
Baterien ikerketa automatizaturantz
Jende asko aritzen da baterien ikerkuntzan lanean: lan teorikoan, materialen sintesian, karakterizazioan… Lan handia da, eta emaitzak nahi genukeena baino motelago iristen dira sarritan. Adimen artifizialak asko azkartu lezake prozesu hau, bateria berrien osagaiak laborategi automatizatuetan lortzeraino!
Araztegietako isurketen ezkutuko ondorioak
Gizakiok garapena bilatu izan dugu maiz, horrek ingurumenari zer kalte eragin dizkion erreparatu gabe. Garai batean, esaterako, Euskal Herriko erreka gehienak egoera penagarrian izan ziren. Baina, zorionez, askotariko koloreak loratu dira gaur egungo argazkiotan, ingurumena hobeto kudeatzearen ondorioz (1. irudia). Eraldaketa horretan, araztegiak funtsezkoak izan dira, ezinbesteko lana egiten baitute hondakin-urak ingurunera askatu aurretik. Baina arazoa erabat konpontzen al dute? Nik behintzat, tesia hasi aurretik, hala uste nuen.
Exergia: eraikinetan energia-efizientzia sustatzeko tresna
José M. Sala Lizarraga - ENEDI ikerketa-taldea
Eider Iribar Solaberrieta - Eraikuntza Kalitatearen Kontrolerako Laborategia
Zein da pisutsuago 1 kg lasto edo 1 kg burdina? Askok badakite erantzuna: pisu-unitatea kg-a bada, berdin pisatuko dute. Antzeko …
Georges Laplace: dialektika eta askatasuna
Georges Laplace arkeologoak (Paue, 1918-2004) modu independentean jardun zuen ikertzen, Europako paleolito-aditu nagusietako bat bihurtu zen arte. 1950eko hamarkadan, metodologia …
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
