Ustekabeak Artizarreko hego-poloko zurrunbiloan

EHUko astronomoek Artizarreko hego-poloko atmosferan ikertu dute, Venus Express zundak bidalitako datuei esker.

Roa Zubia, Guillermo

Elhuyar Zientzia

Zabaldu:
Twitter
Facebook
Emaila

ustekabeak-artizarreko-hego-poloko-zurrunbiloan

Artizarreko hego-poloko zurrunbiloen itxura egunero aldatzen da. Irudiko goialdekoak goiko geruzako hodei erakusten du, —planetaren gainazaletik 65 km-ra daude—, eta behealdeko irudiak 20 kilometro beheragoko zurrunbiloa erakusten du. Irudiak zurrunbiloaren hedapen bertikala eta atmosferako fenomenoaren aldakortasuna erakusten du. Arg. ©Planeta Zientzien Taldea, EHU

Europako tamaina duen zurrunbilo bat dago Artizarreko hego-poloko atmosferan. EHUko Planeta Zientzien Taldeko astronomoek ikertu dute, eta emaitzak Nature Geoscience aldizkari ospetsuaren sareko bertsioan argitaratu dute. Atmosferan bi hodei-geruza nagusi daude, 20 kilometroko gune batek banaturik. EHUko astronomoek gertutik jarraitu diote zurrunbiloaren mugimenduari bi geruzetan, eta mugimendu hori alderraia dela egiaztatu dute.
“Bagenekien iraupen luzeko zurrunbilo bat dela; bagenekin, halaber, itxuraz aldatzen dela egunero. Baina uste genuen zurrunbiloaren erdiguneek bi altueretan hodi bakarra osatzen zutela, eta ez da hala. Erdigune bakoitza bere aldetik doa, eta, hala ere, zurrunbilo atmosferikoko egitura osoa ez da desegiten”, azaldu du Itziar Garatek, EHUko Planeta Zientzien Taldeko ikertzaile nagusi eta kideak.

6 egunez segidan hartutako irudiek zurrunbiloak hego-poloaren inguruan duen mugimendua erakusten digute. Irudi honetan 65km-tara dauden hodeiak ikusten dira. Egin klik gainean animazioa ikusteko. Arg. ©Planeta Zientzien Taldea, EHU

Iraupen luzeko zurrunbiloak ohiko fenomenoa dira errotazio azkarreko planetetako atmosferetan, hala nola Jupiterrenean eta Saturnorenean. Artizarra errotazio motelekoa da, eta, hala ere, zurrunbilo iraunkorrak ditu bi poloetako atmosferan. Are gehiago, atmosferaren errotazio-abiadura planetarena baino askoz handiagoa da. “Aspalditik dakigu Artizarreko atmosfera planeta bera baino 60 aldiz azkarrago biratzen dela, baina ez dakigu zergatik. Aldea izugarria da; horregatik deitzen zaio super-errotazioa. Eta ez dakigu nola hasi zen eta nola mantentzen den”.

EHUko taldeak hego-poloko zurrunbiloaren bilakaerari jarraitu dio ESAko Venus Express espazio-ontziak daraman VIRTIS-M infragorri-kamerari esker. Ontzia 2006tik dago Artizarraren inguruko orbitan. “Zundaren orbita oso eliptikoa da: asko hurbiltzen da ipar-polora, eta hego-poloa, aldiz, urrutiagotik behatzen du, eta, ondorioz, ikuspegi orokorragoa ematen du. Hori behar genuen gure ikerketarako, zurrunbiloaren ikuspegi orokorrago bat eta abiadura txikiagoan, erabili dugun tresnak behar genituen irudiak har zitzan” azaldu du Garatek. Zundak 169 orbitatan jasotako datuak analizatu dituzte, eta 25 orbita adierazgarrienen datuak zehaztasun handiz aztertu dituzte.

Egun berean hartutako irudiekin Hego-poloko zurrunbiloaren epe laburreko bilakaera iker daiteke. Kasu honetan, irudiek 45km-tara dauden hodeiak erakusten dituzte. Egin klik gainean animazioa ikusteko. Arg. ©Planeta Zientzien Taldea, EHU

Garatek azaldu duenez, ez da lan erraza: “kamera honek ez ditu egiten kamera normalek egiten dituzten bezalako argazkiak, baizik eta argia uhin-luzera ezberdinen arabera banatzen du. Horren bitartez aldi berean ikus daitezke planetaren atmosferaren geruza bertikalak. Gainera, konparatu ditugu ordubeteko aldearekin hartutako irudiak, eta horri esker hodeien abiadurari jarraitu ahal izan diogu” dio Garatek.