Arrakastaren seinalea iritsi da Plutondik
Espero bezala, goizeko 3ak baino lehentxeago deitu du New Horizonsek etxera, eta dena ondo joan dela esan du. Orduan hasi da NASAn benetako ospakizuna: txalo-zaparradak, banderatxoak alde batetik bestera… “Espazio-ontzia osasuntsu dugu”, esan du Alice Bowman misioko operazio-buruak, “Plutondik ateratzen ari gara”.
Gainera, New Horizonsen memoria zientzia-datuz beterik dagoela baieztatu dute. “Mariner, Pioneer eta Voyager eta halako misio planetarioen urratsei jarraituz, New Horizonsek arrakasta izan du Plutonen” esan du Alan Stern misioaren buruak. Eta Obamak ere eskerrak eman dizkio NASAri, twitter bidez. Gaur irudiren bat jasotzea espero dute.
NASAren New Horizons zunda atzo iritsi zen Plutonen ondora. Bederatzi urte eta erdi, eta 5 mila milioi kilometro inguruko bidea egin ondoren, hemengo 13:49tan iritsi zen planeta nanotik hurbileneko puntura, 12.500 kilometrora.
Atzo ezer gutxi jakin izan genuen, zundak ez baitzuen ia informaziorik bidali, ahalik eta behaketa gehien egiteko programatua zegoelako. Plutondik gertueneko puntutik pasa ondoren, 14:04ean Karondik gertueneko puntutik pasa zen, nahiz eta Pluton baino askoz urrunago gelditu zitzaion, 29.000 kilometrora. Jarraian Plutonen eta Karonen itzaletik pasatzeko diseinatu zuten ibilbidea. Izan ere, modu horretan Plutonen atmosfera aztertu ahal izango zuen, eta Karonek ere atmosferarik baduen edo ez begiratu.
Gero, ondo bidean, etxera deitu behar zuen, dena ondo joan zela esateko. Gaueko ordu txikietan iritsiko behar zeuen dei desiratuak (2:53), eta hala izan da. Misioaren arduradunek atzo adierazi zuten 10.000ko 2koa zela misioa galtzeko probabilitatea, eta ez dute hutsik egin. Lehenengo argazkiak gaurtik aurrera espero dituzte NASAn, baina Plutondik gertu egon den ordu horietan bildutako informazio guztia jasotzeko, pazientziaz itxaron beharko da, 16 hilabete beharko baititu jasotako 60 Gb-ak bidaltzeko.
Kuiperren gerrikoko objekturen bat gertutik behatzen den lehenengo aldia da hau. Eta, bat bakarrik ez, gutxienez sei behatzeko aukera izan du New Horizons zundak: Pluton eta haren bost ilargiak, Karon, Estix, Nix, Zerbero eta Hidra. Dagoeneko, hurbiltzen ari zen bitartean hartutako hainbat argazki eta datu eskaini ditu New Horizonsek. Esaterako, Plutonen diametroa 2.370 kilometrokoa dela zehaztu du (10 km-ko errorekin), azken kalkuluek ziotena baino 70 kilometro handiagoa. Karonek 1208 kilometroko diametroa duela ere baieztatu du, eta beste bi ilargiren diametroak ere eman ditu: Nixek 35 km inguru ditu, eta Hidrak 45.
Bederatzi urte eta erdiko bidea
2006ko urtarrilaren 19an jaurti zuten New Horizons, Cabo Cañaveraletik (Florida), inoiz lortutako ihes-abiadura handienarekin: 16 km/s (58.536 km/h). 2007an Jupiterren ondotik pasa zen, eta haren grabitate-indarraren laguntzaz 4 km/s handitu zuen abiadura. Horri esker, hiru urte gutxiago behar izan ditu New Horizons-ek Plutonera iristeko. Energia aurrezteko, 2007an bertan lozorroan sartu zen, 2014ra arte.
Abiatu zenean, ustez, eguzki-sistemako azken planetarantz abiatu zen, baina hori urte hartan bertan aldatu zen. Izan ere, erabaki zen Pluton ez zela planeta bat, planeta nano bat baizik. Eta ez zen bidean gertatuko zen aldaketa bakarra izango. Nix eta Hidra ilargiak aurkitu berriak ziren (2005), New Horizons atera zenean, baina azken biak ez ziren ezagutzen. Hubble teleskopioak 2011n detektatu zuen Zerbero, eta 2012an Estix. Sorpresa handia izan zen. Uste baino sistema konplexuagoa zen.
Pluton planeta nanoak eta haren ilargi handienak, Karonek, sistema bitar bat osatzen dute. Elkarrekin biratzen dute, bien artean dagoen grabitate-zentro berarekiko, eta beti elkarri alde bera erakutsiz. Eta haien inguruan dabiltza, nahiko modu kaotikoan, beste lau ilargi txikiak; denak, Karon baino askoz txikiagoak.
Planeta nanoa itxura hartzen
New Horizons Plutonera gerturatu ahala, lehenago argi-puntu lauso bat baino ez zena, benetako planeta nano baten itxura hartzen joan da. Ekaina hasieran, 50 milioi kilometrora, oraindik oso lauso ikusten zen, baina teleskopioekin inoiz ateratakoak baino argazki hobea atera zuen New Horizonsek (eskuinean).
Uztailaren 7an, 8 milioi kilometrora, Plutondik gertuen dagoenean ikusiko duen aldeari argazki hau atera zion (behean). Behealdean eta ezkerrean ageri den orban ilun handiari “balea” deitu zioten, eta eskuinaldeko orban argiari “bihotza”.
Uztailaren 8an ateratako irudiak, 6 milioi kilometrora, argi utzi zuen zein desberdinak diren Pluton (eskuinean) eta Karon (ezkerrean). Pluton gorrixka da, eta orban distiratsu eta ilunen arteko kontrastea nabarmena da. Karon ilunagoa da oro har, eta are ilunagoa den polo bat du.
Uztailaren 11n, Plutondik 4 milioi kilometrora ateratako beste irudi hau da (behean) hurbil egongo den egunetan ikusiko ez duen aldeari ateratako irudi onena. Puntu ilunen banda bat ikusten da, eta gainaldean forma zirkular eta hexagonal bat. Zientzialariek ez dakite zer izan daitezkeen.
Plutonek 6,38 egun behar dituenez bere buruari bira bat emateko, gertuen egongo den 3 egunetan, beste aldea bakarrik behatu ahal izango du. Dena den, urruntzen ari denean berriz izango du beste aukera bat beste aldea aztertzeko, Karonek islatutako argiaz baliatuz.
Uztailaren 11an Karoni ateratako beste argazki honetan kraterrak eta arroila erraldoiak diruditenak ikus daitezke. Arroiletako handiena, Arizonako Arroila Handia baino luzeagoa eta sakonagoa da.
Gai honi buruzko eduki gehiago
Elhuyarrek garatutako teknologia
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
