2422008(e)ko maiatza
Erreportajeak
Nanopartikulak: txikiak, baina ez hutsalak
Nanoteknologiak onura asko ekarriko dituela espero dute ikertzaileek. Teknologia berri horrek, ordea, itxaropenaz gain, kezka ere sortzen du. Izan ere, …
Argia argi truk
Argia sortzeko hainbat modu daude. Kandelak metxa errez argitzen du, eta bonbillak harizpi bat berotuz. Erreakzio kimiko batzuek ere sortzen …
Andres Urdaneta, Itzulerako bidaiaren aita
Tristea da joatea eta ezin bueltatu izatea. XVI. mendeko nabigatzaile handientzat, behintzat, arazo larria zen hori Ozeano Barean. Mexikotik Filipinetara …
Artikoaren konkista
Lur edo ur berriak konkistatzeak aberastasuna eta boterea ematen du. Hori izan da herrialde askoren nahia historian zehar. Eta halako …
Ermita barruan, Santimamiñe begietan
Santimamiñeko haitzuloa ondare ikusgarria eta baliotsua da, baina baita kaltebera ere. Bisitek ez diote batere mesederik egin orain gutxi arte; …
Islak harrapatzen
Nartzisok ispilu bat izan bazuen, ez zen ibai ertzean hilko bere irudia errekako uretan islatuta ikusten zuen bitartean. Ispilu bat …
Iraganeko ondarearen museo irekiak
Megalitoak historiaurreko lehendabiziko harri-eraikuntzak dira. Bost mila urteko bidaia egin ondoren iritsi dira guganaino. Haiek bihurtu dituzte, hain zuzen ere, …
Itsas zaldiak, desagertzeko zorian
Santiago Usabiaga, Eduardo - Getxo Aquarium
Antzinatik, gizakiak kondairak sortu ditu itsas zaldien inguruan, eta, askotan, ezaugarri magikoak eman dizkiete. Olatuen gainean zamalkatzen ziren zaldi erraldoiei …
Malware-a, sistemen amesgaiztoa
Ordenagailuetan eta beste gailu digitaletan, sistemaren azpitik sartu eta kalte egiten duen programatxoa birus izenarekin ezagutzen da nagusiki. Hala ere, …
Erabilera anitzeko arboretum-a Leioan
Euskal Autonomia Erkidegoan 25 zuhaitzek dute zuhaitz aparteko izendapena, ezaugarriren batek nabarmen bihurtu dituelako, hala nola tamainak, adinak, historiak edo …
Elkarrizketak
Carlos Fernández-Jáuregui: "Ez da posible ur-baliabideak banaketa politikoaren arabera kudeatzea"
Ur-baliabideei buruzko hainbat argitalpenen egilea da Carlos Fernández-Jáuregui (Sucre, 1950). Ur- eta ingurumen-zientzietan Unescoren aditua da, eta ardura nagusia izan …
Albisteak
Azteken kodea deskodetuta
Espainiarrak Amerikara iritsi baino lehen, aztekek matematika-sistema konplexua eta osatua zuen. Bergara Kodea adibide bat da. Kode hori 1540. urtearen …
Neurona bakar batek portaeran eragin dezake
Neurona batzuk bakarka kitzikatzea nahikoa da portaeran edo ikaskuntzan aldaketak eragiteko, Howard Hughes Institutuko zientzialariek adierazi dutenez. Orain arte uste …
Magnesio silikatoa eta Lurraren errotazioa
Lurraren errotazioa mantsotzen ari da, eta Ilargia da horren errudun. Hala ere, errotazioan abiaduraren galera ez da konstantea; batzuetan azkartu …
Material superisolatzaile bat sortu dute
Karga elektrikoa mugitzeari erresistentzia infinitua dion material bat sortu du nazioarteko fisikari-talde batek. Titanio nitrurozko film mehe bat da, zero …
Hozte globala
Erupzio bolkaniko izugarri batek klima hoztu bide zuen seigarren mendean. Groenlandiako eta Antartikako izotzean erupzioaren aztarnak aurkitu ditu nazioarteko ikertzaile-talde …
Itsasoko ingurumenaren osasuna ikertzeko zentroa
Bizkaiko Foru Aldundiak eta Euskal Herriko Unibertsitateak Plentziako Itsas Estazioa (PIE) proiektua bultzatuko dute. Plentziako Itsas Estazioa (PIE) proiektuaren helburua …
Beldarraren memoria iraunkorra
Georgetown Unibertsitatean, Estatu Batuetan, ikertzaile batek frogatu du tximeletek oroitzapenak gordetzen dituztela tximeleta izan baino lehenagoko garaitik, beldar-fasetik alegia. Horretarako, …
Urrutiko leherketa bortitz bat ikusgai
Martxoaren 19an, Lurretik inoiz behatutako gamma izpien leherketarik handiena hauteman zuen NASAren Swift sateliteak. Begi hutsez behatu ahal izan zen …
Progeria, pixka bat ezagunagoa
Progeria sindromearen atzean dauden prozesu batzuk identifikatu dituzte Marylandgo Minbiziaren Institutu Nazionalean. Haur txikiek izaten dute sindrome hori, eta gazte-gazterik …
14.300 urteko gorotza
Ipar Amerikan giza presentziaren aztarna zaharrena dena identifikatu dute: duela 14.300 urteko giza gorotz fosildua. Amerika osoko giza DNAren aztarna …
Pauma arren isats luzea, modatik joana
Tokioko Unibertsitatean egindako azterketa baten arabera, pauma arrek galdu egin dute emeak isatsaren bidez erakartzeko gaitasuna. Pauma arren isatsa haien …
Marteko izotz-jausi bat bertatik bertara
Marteko ipar-poloan gertatu ziren izotz-jausi edo material-erorketa batzuk jaso zituen NASAren Mars Reconnaisance Orbiter sateliteak otsailaren 19an. Zazpiehun metrotik gorako …
DNA-molekula bakarra sekuentziatzeko tresna
Genoma orain arte baino azkarrago eta merkeago sekuentziatzeko makina bat aurkeztu du BioSciences konpainiak. Makina hori gai da DNA-molekula bakarreko …
Izarren artean arkeologia-lanetan
Astronomiazale batek ateratako argazki honetan, bi gauza ikus ditzakegu: NGC 5097 galaxia eta, haren inguruan, espiral edo arrasto lausoago bat. …
Esofagoko azaleko tumoreak endoskopiaren laguntzaz trata daitezke
Esofagoko azaleko tumoreak erresekzio bidezko endoskopiaren laguntzaz tratatuz gero, litekeena da digestio-hodiaren zati hori erauzi beharrik ez izatea. Teknika hori …
Nanohodiz egindako garraiatzailea
Nanoteknologiaren helburu garrantzitsuenetako bat da eskala nanometrikoan garraiatzeko gai diren tresnak erabiltzea. Bartzelonako Mikroelektronikako Zentro Nazionaleko ikertzaile batzuek lortu dute, …
Abel saria, simetria ulertzeko teoriari
John Griggs Thompson estatubatuarrak eta Jacques Tits belgikarrak jasoko dute aurtengo Abel saria, urtero ematen den matematikako saririk garrantzitsuena. Bien …
Gehiago ekoizteko, elektrizitate-deskargak
Landareak estres baten eraginpean daudenean, defentsa-mekanismoak jartzen dituzte askotan martxan, eta, babesteko, konposatu kimikoen ekoizpena handitzen dute, besteak beste. Konposatu …
Saturnoren Rhea ilargia, eraztunduna
Koloniako Unibertsitateko zientzialari-talde batek deskubritu duenez, Saturnok ez ezik, haren Rhea sateliteak ere eraztunak ditu. Cassini zundak egindako behaketak aztertuta …
Solidoen barruko eremu magnetikoa ikusgai
Orain arte, ez da modurik izan ikusteko zer itxura hartzen duten eremu magnetikoek solido baten barruan. Solidoaren azalera mugatzen ziren …
Bruzelosia detektatzeko kit bat diseinatu dute
Nafarroako Unibertsitateko ikertzaile-talde batek Brucella bakterioa detektatzeko eta karakterizatzeko produktu berri bat merkaturatu du. Bakterio horrek sortzen du bruzelosia edo …
Aminoazidoen antzeko molekula bat espazioan
Aminoazido baten antzeko itxura duen molekula bat, amino azetonitriloa, aurkitu du Irrati-astronomiarako Max Planck Institutuko ikertzaileek zuzendutako talde batek. Esne …
Homo antecessor baten aztarnak Atapuercan
1,2 milioi urteko hominido baten barailezur-puska bat aurkitu du Atapuercan Tarragonako Rovira i Virgili Unibertsitateko zientzialari-talde batek. Dituen ezaugarriengatik uste …
Metastasia, mitokondrioetako mutazioak lagunduta
Zientzialariek aspalditik izan dute argi mitokondrioetako DNAren hainbat mutaziok metastasiarekin zerikusia zutela. Hala ere, ez zekiten zein zen kausa eta …
Oxigenoa Eguzkian
NASAren Genesis zundak Eguzkiaren kanpoko geruzetako laginak hartu, eta Lurrera ekarri zituen, analizatu ahal izateko. Zoritxarrez, zundak istripua izan zuen; …
Anbar opakuan barna
X izpien teknika berezi baten bidez, anbar opakuaren barrenak ikusgai jarri dituzte Rennesko Unibertsitateko zientzialari batzuek. Erdi Kretazeoko 640 anbar-puska …
Botoxa, larruazaletik garunera
Botoxak orain arte ezagutzen ez zen eragin bat duela ikusi dute Pisako Neurozientzia Institutuko neurologoek. Toxina botulinikoaren izen komertziala da …
LHCa, uztailerako martxan
Europako CERN laborategiak maiatzerako zuen iragarrita LHC azeleragailu berriaren inaugurazioa. Baina ez dute den-dena prest oraindik. Arazo txiki batzuk sortu …
Albatros bidaiariaren elikadura, usaimenaren mende
Diomedea exulans albatrosa usaimenean oinarritzen da harrapakinak bilatzeko, Estatu Batuetako eta Frantziako ikertzaile-talde batek egindako ikerketa baten arabera. Zientzialariek GPS-hartzaileak …
Elhuyarren berriak
Elhuyar, oso-osorik sarean
Esku artean duzun aldizkari honek ere izan zuen bere aitzindaria. Elhuyar izena zuen, eta hogei urtez argitaratu zen. 1996an utzi …
Jakintza hedatuz
Mugimenduaren kontrol zorrotza
Bonbilla bat edo arrautza bat hartzean, besteak beste, roboten besoen mugimendua zehatz-mehatz kontrolatu behar da. Horretarako, material berrietan oinarritutako hamaika …
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
