2232006(e)ko iraila
Erreportajeak
Mugi zaitez, bihotza
Etengabeko mugimendu ideala ezinekoa da; ez dago ezer energiarik kontsumitu gabe mugitzen denik. Gizakiak askotan egin du amets ideia horrekin; …
Pribatutasuna ziurtatzeko, kriptografia kuantikoa
Kriptografiaren historia norgehiagoka baten historia da. Kriptoanalistek kodeak apurtzea lortzen duten heinean, kriptografoek kode indartsuagoak sortzen dituzte. Edozein gizarte-antolamendutarako ezinbestekoak …
Argitaratu edo hil
Zientziaren ikerketan oinarrizkoa da batek egindakoa gainerakoei jakinaraztea. Helburu hori dute, azken finean, aldizkari espezializatuek. Baina artikuluak argitaratzeko arrazoi gehiago …
Lurraren barrenera, hanka-puntetan
"Badira beste mundu batzuk, baina denak honetan daude". Hala dio leloak, eta ez da erabat okerra. Izan ere, gutxitan jabetzen …
Teleskopio optikoak. Begiluzearen tentaldia
Teleskopio optikoek hodi magikoak dirudite. Argia hodiaren mutur batetik sartzen da eta, hara! Beste muturretik begiratuta, objektu txikiak handiagoak ikusten …
Arraroak bezain larriak
Europako Batasunak bi mila biztanletik bati baino gutxiagori eragiten dien gaixotasuna jotzen du arrarotzat. Zenbaki txikia dirudi, baina, Europako Batasuna …
Ezintasunik ez. Ez mundu errealean, ez birtualean
Hirigintzan dagoeneko gertatzen den bezala, web guneen munduan ere geroz eta gehiago hartzen da aintzat irisgarritasuna, hau da, web guneak …
Heskaiak, hesi biziak
Harriz egindakoak harresiak dira; lurrezkoak, lubanak; zuresi deitzen zaie hesolaz egindakoei, txarrantxaz ere egin daitezke... Hesiak dira, lur-eremuak mugatzeko eta …
Elkarrizketak
Mari Carmen Gallastegi: "Ekologistak eta ekonomistak ez gara etsaiak"
Ekonomista da eta Gizarte Zientzietako Euskadi saria jaso du, baina zientziarekin zerikusi estua du. Izan ere, arrantza-gaiekin dihardu lanean: ingurumen-ekonomian …
Albisteak
Fields sariak ezustekoren batekin
Aurtengo abuztuan Madrilen antolatu dute Matematikarien Nazioarteko Kongresua (ICM2006). Irekiera-ekitaldian Fields dominak banatu zituzten, Matematikaren Nobel sariak, nolabait esateko. Saritutako …
Koniko-sortako azken belaunaldiko eskanerra
Donostiak Euskal Herriko lehenengo koniko-sortako azken belaunaldiko eskanerra du; Urumea pasealekuko Diagnostiko Digitalen Zentroan dago. Eskaner horrek erradiazio gutxi igortzen …
Planeta bat zer den argitu dute, azkenean
Azken egunetan bolo-bolo ibili da: hamabi planeta izango ditu gure eguzki-sistemak ala zortzi? Eta zer gertatuko da Plutonekin? Galdera horiei …
Ekuazioak larruazalaren eboluzioarentzat
Ikusgarriak eta erakargarriak dira hainbat animaliaren larruak. Batzuk marratuak dira, zebrarena adibidez, beste batzuk puntuz josiak, lehoinabarrarena esaterako. Eta banako …
Van Goghen zurrunbilo perfektuak
Vincent Van Goghen lanetan, kolorea eta mugimendua nabarmentzen dira. Bere buruaz beste egin baino lehenagoko lan batzuetan --Gau izartsua (1889), …
Tximino-genero berria aurkitu dute Tanzanian
Tanzaniako mendialdean tximino-espezie berri bat aurkitu zuten iaz, baina, DNA azterketak egin ostean, genero izendatu dute. Tximinoak Rungwe mendian aurkitu …
Ordezko gorputz-atalak lotzeko teknologia berria
Erresuma Batuko ikertzaileek teknologia berri bat garatu dute ordezko gorputz-atalak zuzenean hezurdurari itsasteko. Gaur egun, protesia besondoari edo hankaondoari lotzen …
Zer diote estromatolitoek biziaren hasierako une haiei buruz?
Estromatolitoak mikroorganismo batzuek eragiten dituzten bioeraikinak dira, sedimentuz osatutako egitura bereziak, azken finean. Hori dute definizioa, baina hainbat estromatolitotan zalantzan …
Gorputz-adarren paralisia: miraria egin nahian
Duela bost urte, Matt Nagle gazteari labankada bat eman zioten bizkarrezurrean. Ordutik, gorputz-adarrak paralizatuta ditu. Hala ere, orain gai da …
Eguzki-ekaitzen iragarpena astebete lehenago
Lurreko eguraldiaren iragarpena egitea zaila bada, pentsa nolakoa izango den Eguzkikoarena egitea. Bada, fisikari batzuek esan zuten Eguzkiaren egoera iragar …
Bularreko minbizia erraz detektatzeko tresna
Mamografiaren eta beste tresna batzuen lagungarri izango den eskaner bat aurkeztu dute Pennsylvaniako Unibertsitatean. Oso tresna txikia da (10 cm …
Duela 50 milioi urte Ozeano Artikoa epela zela berretsi dute
Nazioarteko ikertzaile-talde batek itsaso azpiko sedimentuak jaso ditu Ozeano Artikoan, eta berretsi dute Ipar poloko klima izotzik gabea eta epela …
Hosto-nerbioak irakurtzen
Albertako Unibertsitateko ikertzaileek hosto-nerbioak nola garatzen diren aztertu dute. Ikertzaileek lehendik bazekiten hormona batek, auxinak, sustatzen duela nerbioen hazkundea. Hostoa …
Zelofana elektrizitatearen mende
Zelofana piezoelektrikoa da, hau da, zelofanetik elektrizitatea pasaraztean bihurritu egiten da. Hori bera gertatzen zaio zelulosari, zelofana egiteko erabiltzen den …
Bitamina- eta mineral- gehigarriak, auzitan
Estatubatuarren erdiek bitamina- eta mineral-gehigarriak hartzen dituzte, gaixotasun kronikoei aurrea hartzeko baliagarriak direlakoan. AEBetako Osasun Institutuak, baina, gehigarri horiek ...
Antimateria ikertuko duen satelitea orbitan da dagoeneko
Antimateria detektatzeko PAMELA satelitea Lurraren orbitan dago dagoeneko. PAMELAk espaziotik datozen energia handiko partikulak aztertuko ditu, besteak beste WIMP partikulak …
RNAn oinarritutako terapiaren arrakasta
Adinekoen artean, nahiko ohikoa da ikusmena galtzea, erretinaren atzean odol-hodiak hazten direlako. Orain, RNAn oinarritutako terapia batek emaitza onak eman …
Ohorezko iritzia sufrea isurtzearen alde
Berotze globalaren arazoarentzat konponbide asko plazaratu dira; horietako batzuk zentzuzkotzat hartu dira, eta beste batzuk baztertu egin izan dira. Paul …
ESAk suzko bola handi bat aurkitu du
Europako Espazio Agentziako astronomoek gas-bola erraldoi bat aurkitu dute Abell 3266 galaxia-multzoan. Gasezko bola horrek bilioi bat Eguzkiren masa du, …
Zelula helduak gaztetzeko teknika
Zenbait proteinak ahalmena dute zelula helduak zelula ama enbrionario bihurtzeko, eta, ikertzaile-talde batek adierazi duenez, prozedura hori erabilgarria izango da …
Azaleko zauriak sendatzeko material berria
Euskarri disolbagarri berritzaile bat asmatu dute Sheffieldgo Unibertsitatean kaltetutako azala birsortzeko. Polimero berezi batzuk erabiliz sortu dute euskarri hori, eta, …
Garuna zaintzeko adierazle bila
Tronbosiak eta garuneko isuriak, besteak beste, iktus izenaz izendatzen dira. Gertaera larri horietako bat jasan duten gaixoek, zoritxarrez, arrisku handiagoa …
Erlojurik zehatzenak merkurio-atomo bat dauka bihotzean
Merkurio-atomo baten oszilazioetan oinarritutako erloju esperimental bat aurkeztu dute Estatu Batuetako Teknologia eta Estandarren Institutuan (NIST). Erloju hori horren da …
Beira sendoa lortu dute karbono dioxidotik abiatuta
Karbono dioxidotik abiatuta, material sendo eta gogorra sortu dute Firenzeko bi ikertzailek. Material berri hori sortzeko, karbono dioxido solidotik edo …
Onddo bat zabor- erretxinaren aurka
Zura jaten duen onddo batek erretxina fenolikoak ere jaten dituela ikusi dute. Erretxina horiek itsasgarriak dira; apurtzeko molekula zailak, beraz, …
Plutonen bi satelite berri bataiatu dituzte
Iaz aurkitu zituzten arren, Nazioarteko Astronomia Elkarteak berriki jarri dizkie izenak Plutonen bi sateliteri. Katalogoko P1 eta P2 izenak alde …
Plutonio-galio bikote egonkorraren zergatia
Plutonioa maneiatzea zaila da; metal erradioaktiboa da, eta, beraz, desintegratu egiten da. Baina ez da hori bakarrik. Oso hauskorra da; …
Krokodiloen arbasoen aztarna berriak
Paleontologo-talde batek krokodiloen antzeko animalien fosilak aurkitu ditu Australian, eta, itxura guztien arabera, fosil horiek adierazten dute krokodiloak han garatu …
Enbrioia aukeratzea, errazagoa
Gurasoetatik seme-alabetara pasatzen diren hainbat gaitz genetiko larri saihesteko, in vitro ernalketa erabiltzen da. Baina hori ez da nahikoa, noski; …
Loredun landareen fosil bizi bat aurkitu dute hego Ozeano Barean
Loredun landareen eboluzioa ulertzeko giltza izan daitekeen espezie bat aurkitu dute Kaledonia Berriko euri-oihanetan. Landareak anborela izena du, eta hura …
Elhuyarren berriak
Elhuyarren Munduko eta Euskal Herriko Atlasa kalean
Elhuyar Fundazioak Munduko eta Euskal Herriko Atlasa kaleratu du irailean. Atlas horrek, mapa geografiko eta politiko eguneratuez gain, eguzki-sistemaren antolamendu …
Jakintza hedatuz
Ahotsa eta sinadura, nor den jakiteko
Pertsonen ezaugarri fisikoak eta portaerak neurtzen dituzten sistema automatikoei sistema biometriko esaten zaie. Horien helburua da pertsona baten ezaugarriak eta …
Zientziaren efemeridea
Henri Moissanek fluorra isolatu zuen
1852ko irailaren 28an jaio zen Henri Moissan, eta duela mende bat, 1906an, Kimikako Nobel saria eman zioten. Elektrolisiaren bidez fluorra …
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
